تقوای چشم حتی هنگام خواب

یکی از خصوصیات حضرت آیت الله حاج شیخ محمد تقی ستوده، تقوای چشم بود. اگر چشم ایشان در خیابان به نامحرم می‌افتاد، فوراً چشم خود را بسته، به جهت دیگری روی می‌گرداند.
خود ایشان بیان می‌کرد: اگر برای من حتی در خواب هم، چنین منظره‌ای پیش بیاید، در آنجا هم همین رفتار را دارم و چشم‌هایم را می‌بندم.
وی این مطلب را بر یک مطلب کلامی شاهد می‌گرفت که در عالم برزخ می‌گویند انسان صفاتش را همراهش دارد و خواب نمودی از برزخ است. می‌گفت: انسان هر ملکه‌ای که در بیداری دارد، در خواب هم همان حالت را دارد و در برزخ هم همین طور است.
همسرشان نقل می‌کرد: یک بار کاری با ایشان داشتم و به مسجد رفتم و منتظر شدم تا ایشان از مسجد بیرون بیاید و آن کار را به ایشان بگویم.
همان طور که کنار ایستاده بودم و ایشان بیرون می‌آمد، گفت: همشیره! فرمایشی داشتید؟
اصلاً نگاه نمی‌کرد ببیند چه کسی است که من را بشناسد و همان طور که سرشان پایین بود، از من سؤال کر

ویژگی های افراد با تقوا

منبع : قرائتی، محسن، چهار صد نکته از تفسیر نور، ص 345

افراد با تقوا خصوصیات و ویژگی هایی دارند، از جمله:

1- صبر در برابر مشکلات، صبر بر ترک گناهان و صبر بر انجام واجبات.

2- صداقت در گفتار و رفتار.

3- خضوع و فروتنی در انجام دستورات و دوری از غرور و خود برتربینی.

4- انفاق از هر چه خداوند به آنان روزی کرده است.

5- شب زنده داری و مناجات سحر و آمرزش خواهی از خداوند. آری! سحر، مناسب ترین زمان برای دعاست. [1]

امام صادق علیه السلام فرمود: «مراد از استغفار در سحر، نماز در آن وقت است».

در برخی روایات آمده است: «اگر کسی یکسال به طور مداوم، در قنوت نماز شب هفتاد مرتبه استغفار کند، مشمول این آیه می شود». [2]

ابی بصیر از امام صادق علیه السلام دربارۀ«المُستَغفِرینَ بِالأسحار» پرسید، حضرت فرمودند:

«رسول خدا صلی الله علیه و آله در نماز وتر، هفتاد مرتبه استغفار می کرد». [3]

مفضل بن عمر می گوید به امام صادق علیه السلام عرض کردم: نماز شب من فوت می شود و من بعد از نماز صبح آن را قضا می کنم؟ حضرت فرمودند: «اشکالی ندارد، ولی آن را برای خانواده ات آشکار نکن، چون آن را سنّت می پندارند و در این صورت عمل به گفتار خداوند: «المُستَغفِرینَ بالأسحار» را ترک می کنند». [4]

فرق توبه و استغفار

استغفار، توقف در مسیر گناه و شستشوی خویشتن است و توبه بازگشت به سوی اوست که وجودی است بی انتها. استغفار به معنای شستشو است و توبه به معنای کسب کمالات است.

سوال

فرق توبه و استغفار را توضیح دهید و انواع توبه را نام ببرید؟

پاسخ

گروهی معتقدند که فرقی میان استغفار و توبه نیست. برای آنکه استغفار و توبه یکی است و توبه تاکید استغفار است. ولی گروهی دیگر میان آن دو فرق گذارده اند، به آن جهت که استغفار مقدم بر توبه است و تقدم استغفار بر توبه به این معناست که انسان باید خود را از گناهان پاک سازد و سپس خود را به اوصاف الهی بیاراید. در واقع استغفار، توقف در مسیر گناه و شستشوی خویشتن است و توبه بازگشت به سوی اوست که وجودی است بی انتها. استغفار به معنای شستشو است و توبه به معنای کسب کمالات است، مانند شخص آلوده که باید اول لباس چرکین را از تن بیرون بیاورد و خود را شستشو بدهد و بعد لباس پاکیزه به تن کند. یا باید ابتدا جاروب کند، سپس زمین را فرش کند.[1]

تفاوت های اساسی استغفار و توبه

1.بین توبه و استغفار، نسبت عموم و خصوص مِنْ وجه است، زیرا از جهت این که عزم برترک گناه از ارکان یا شرایط توبه است، اما شرط استغفار نیست، پس استغفار اعم از توبه است. از سوی دیگر استغفار وابسته به لفظ است اما در توبه نیاز به لفظ خاصی نیست، پس توبه اعم از استغفار است. در جایی که توبه و ندامت با استغفار اظهار شود و با عزم برترک گناه توأم گردد، هم استغفار است و هم توبه.

2.استغفار نوعی دعا است، چنان که امام صادق(ع) فرمود: «استغفار جامع ترین دعاها است».[2] در حالی که توبه، از مقوله دعا به شمار نمی رود.

3.توبه تنها از شخص تائب(توبه کننده) صورت می گیرد و نیابت بردار نیست اما استغفار (طلب آمرزش) از طرف دیگری به نحوه نیابت نیز ممکن است، همان طور که یعقوب برای فرزندانش استغفار کرد و یا فرشتگان برای مؤمنان و پیامبر و اولیای الهی برای پیروان خود طلب مغفرت و بخشش می کنند.

4.استغفار یک عمل مستحبی محسوب می شود، اما توبه واجب و فریضه است.

درباره انواع توبه

توبه بر حسب اختلاف گناهان مختلف است، برای هر گناهی توبه ای خاص مقرر است که اگر انسان توبه ی مخصوص به آن گناه را تحقق ندهد، پرونده ی او از آن گناه پاک نمی شود و مظلمه ی آن تا قیامت بر عهده ی او باقی می ماند، و در آن روز به اسارت عذاب آن گناه دچار خواهد شد.

تمام گناهان را می توان در سه مرحله خلاصه کرد:

1ـگناهانی که به صورت ترک عبادات واجبه و طاعات لازمه صورت گرفته، مانند: ترک نماز، روزه، زکات، خمس، جهاد و…

2ـگناهانی که به صورت تخلف از نواحی حق صورت گرفته و اصطکاکی با حق مردم ندارد، مانند: شرب خمر، چشم چرانی، زنا، قمار، لواط، استمناء، استماع موسیقی حرام و…

3ـگناهانی که علاوه بر نافرمانی از اوامر حق، حقوقی از مردم را ضایع نموده، مانند: قتل نفس، سرقت، ربا، غصب، خوردن مال یتیم، رشوه، ضربه زدن به بدن یا مال مردم و…

توبه از گناهان دسته اول، انجام ترک شده است: خواندن نماز، گرفتن روزه، رفتن به حج، پرداخت خمس و زکات تمام دورانی که خمس و زکات به انسان تعلق گرفته.

توبه از گناهان دسته دوم، استغفار و پشیمانی، و عزم بر ترک جدی نسبت به آن گناهان است، به صورتی که انقلاب حال انسان باعث شود که اعضا و جوارح از هوس بازگشتن به گناه باز مانند.

توبه از گناهان دسته سوم، رجوع به مردم و پاک شدن از حقوق آنهاست.

همه چیز در دست خداست
به غیر از حافظیّت خدا، به هیچ چیز نباید اعتماد داشت. همه چیز در دست خداست؛ در روایت است که لا حول و لا قوه الا بالله یعنی هیچ روگردانی از گناهان نیست مگر با حفظ و نگهداری خود خدا و هیچ نیرویی بر طاعت و عبادت خدا نداریم مگر به کمک و یاری خداوند.(تحف العقول ص 468) 
 

گناه زهر است
هیچ ذکری بالاتر و مهمتر از عزم پیوسته و همیشگی بر ترک گناه نیست؛ یعنی تصمیم داشته باشید اگر خداوند صدسال هم به شما عمر داد، حتی یک گناه نکنید،همچنان که اگر صد سال عمر کنید، حاضر نخواهید شد یک بار تَهِ استکانی زهر بنوشید؛ حقیقت و واقع گناه هم، زهر و سَمّ است.
 
نخستین گناه شاید به ناکجا آباد بکشد!
اگر انسان یک گام در راه غیر رضای خدا بردارد، دیگر گامهای بعدی را نمی داندچه خواهد شد!همان گام اول، او را به جاهایی که نمی داند، خواهد کشید.
 
شرط همه توسلات، توبه است
- پرسش: آیا استفاده از خاک مدفن سیدالشهداء و آب زمزم – که اینقدر آنها را برای شفا یافتن سفارش می کنید – دعای ویژه ای هم دارد؟
- پاسخ: شرط همه ی توسلات، توبه است و غیر از توبه شرط دیگری ندارد.
 
در هر مرتبه ای هستید، تقوا را مراعات کنید
آیت الله بهجت خطاب به نوجوانانی که بعد از تشرف امام رضا علیه السلام در مشهد خدمت ایشان رسیدند:
إنشاءالله مؤید، مقبول الزیاره و محفوظ و معصوم از شرّ شیطانهای انس و جن و آفتهای دنیوی و اخروی و ظاهری و باطنی باشید.
در هر حال با خدا باشید و خدا را فراموش نکنید تا اینکه خودمان، خودمان را فراموش نکنیم.
خداوند همیشه، همه ی مردان و زنان مؤمن را موفق بدارد تا از صراط مستقیم به چپ و راست منحرف نشوند و از خداوند همیشه سعادت خودشان را بخواهند و تا ابد از شرّ و آفت شیطانهای انس و جن، دوری کنند و به خدا و انبیاء او و اوصیای انبیاء و ملائکه ی مقرب، نزدیک شوند.
هر کسی – با هر مرتبه ای که دارد – اگر از خداوند و انبیاء و راه انبیاء و اوصیاء دوری کند، آخرش به همان اندازه ی دوری اش، پشیمان خواهد شد و هر کس در هر مرتبه و هر جا و هر کاری باشد، با نزدیک شدن به آنان، آخر کارش سعادت و خوشحالی است.
امید دارم خدا همه را در صراط مستقیم به گونه ای حفظ و تثبیت کند که گمراهان را بتوانیم به راه بیاوریم، نه اینکه آنانی را که در راه مستقیم هستند، گمراه کنیم.
 
گردنه ای که نمی توان از آن گذشت مگر…
در قیامت گردنه ای هست که کسی حقی از مردم بر گردنش باشد، نمی تواند ازآن بگذرد؛ یا باید از حسناتش به کسی که حق او را پایمال کرده، بدهدیا… بالاخره تا مردم در آنجا از همدیگر راضی نشوند، نمی تواننداز آنجا بگذرند.
 
چرا این اندازه از امام زمان علیه السلام دوریم؟!
چرا این اندازه از امام زمان عجل الله فرجه دوریم؟! ایشان که ما را می بیند و از همه ی موجودات، ظاهرترند، پس چرا این اندازه غافلیم و آن حضرت علیه السلام را از خود دور می بینیم؟! چرا این حضور قلبی را نداریم که از سوی ایشان هر لحظه به مطالبی دست بیابیم؟!
 
شکر گزاری بر علم ما هم می افزاید
اگر ما شاکر باشیم، خدا می داند چه اندازه بر علوم حقیقی ما افزوده می شود: «لئن شکرتم لأزیدنّکم. اگر سپاسگزاری کنید [نعمت] شما را افزون خواهم کرد.»(سوره ابراهیم، آیه 7)
 
بیشتر بیاندیش!
یکی از طلاب که اهل جبل عامل بود و پس از تحصیل در نجف به وطن خود بازگشت و در آنجا بسیار مشهور شد، در درس مرحوم آقا ضیاء اراکی شرکت می کرد و خیلی اشکال می نمود.
روزی آقا ضیاء به وی فرمود: «شما که این همه سال به درس ما آمدی، یک سال هم در درس من حرف نزن، تا پس از آن یفهمی اصلا من فارسی حرف می زنم یا انگلیسی یا…»
 
سفارش به نماز اول وقت و فراگیری علوم دینی
حضرت آیة الله بهجت قدس سره در دیدار با مسئولان دانشگاه علوم پزشکی تهران، با اشاره به دقت در تعلیم و تربیت دانشجویان، بر وجوب همّت در تعلیم اسلامی دانشجویان، تأکید کردند و فرمودند: (دانشجویان و انسان مسلمان به هر مقامی نائل شوند، باید مطالعه ی اسلامی و دینی داشته باشند و از محرمات بپرهیزند.
اگر دانشجو از مسائل دینی آگاه باشد، کار حرام انجام نمی دهد و گرفتار گناه نمی شود.
باید آن اندازه همت داشته باشیم تا گنجهایی را که رسول الله صل الله علیه و آله و سلم در روایات برای ما قرار داده اند، بیرون بکشیم و به دست جوانانمان بدهیم.اگر جوانان درس نخوانند، انحراف از دین برای آنان محتمل است. انسان باید دنبال هدایت برود، نه اینکه دنبال راهی برود که عاقبتش هلاک ابدی باشد. باید ان قدر درس بخوانند که گویی انان را در محفظه ی مطمئنی گذاشته اند که شیطان ها در آنان اثر نمی کنند.)
حضرت آیت الله بهجت قدس سره سپس با تأکید بر نماز اول وقت افزودند: (یکی از استادان اخلاق در نجف می فرمود: من ضامنم اگر کسی نمازهای پنجگانه را در اول وقت بخواند به مقامات عالیه می رسد؛ اگر کسی این کار را کرد و به مقامات عالیه نرسید، بر من لعن بفرستد. اطباء باید فقیران را هم معاینه کنند. اگر فقیر، خودش نتواند از طبیب تشکر کند، صاحب کار [خداوند و صاحب الزمان علیه السلام] می بیند و تشکر می کند.
 
شما بر کافران اثر بگذارید، نه آنها بر شما
باید خیلی خیلی ملتفت باشیم که از مفاد إنّی تارک ٌ فیکم الثقلین - که قرآن و عترت است و خدا آنها را برای ما قرار داده است - جدا نشویم و گر نه در دارالضّیافه ی گرگ ها قرار می گیرید. همه ملتفت باشید -که از قرآن و اهلبیت علیهم السلام که باطنشان یکی است - جدا نشوید به این طرف و آن طرف نروید زیرا منحرفان به فانیات تعلبق دارند و سخنانشان یا باطل است یا دروغ.
بنابراین با کافران و سرانشان و افراد مانند انها، ابدا رفاقت و دوستی – و هر چه بدین معناست – نداشته باشید. اگر هم یک مصاحبتی با آنان کردید، شما باطل انها را بگیرید و [عقائد] حق را به آنها بدهید؛ نه اینکه آنها باطلشان را به شما تزریق کنند یا حق شما را از دستتان بگیرند.
 
کاری کنید که نیاز به کشتن حیوانات موذی نباشد
شخصی از حضرت آیت الله العظمی بهجت پرسید در خانه مان مورچه زیاد است؛ آیا کشتن آنها اخلاقا پسندیده است؟
آقا فرمودند: به جای کشتن، مقداری نفت جلو لانه شان بریزید. وی گفت: حالا که در خانه پخش شده اند چه کنیم؟
آقا با تبسمی فرمودند: [یا أیها النمل] ادخلوا مسکنکم لا یحطمنّکم سلیمان و جنوده.(سوره نمل آیه ی 18)
 
وسواسی دچار تناقض است!
در وسوسه گاهی میان دو نقیض جمع می شود. شخص دارای وسواس، هم یقین دارد و هم ندارد! نقل شده که کسی به دخول وقت نماز ظهر یقین نمی کرد؛ آنقدر طول داد که دیگر وقت تمام شد [و آفتاب غروب کرد].
 
چه زمانی ازدواج کنیم؟
جوانی 18 ساله از حضرت آیة الله العظمی بهجت رحمة الله پرسید: چه زمانی ازدواج کنیم؟
آقا تبسم نمایانی کرد و فرمود: پس از بلوغ!
 
استحباب در خانه ماندن زن
در خانه نگه داشتن زن، مستحب است و اگر بیرون رفتن برای وی خطری داشته باشد، این کار واجب می شود.
پرسش: آیا فضیلت نماز جماعت تنها برای مردان است یا زنان هم می توانند شرکت کنند؟
پاسخ: به شرطِ آنکه در مسجد با پرده ای کاملا پوشیده باشند، می توانند شرکت کنند؛ در راه هم اگر پشت سر مردان حرکت کنند، اینکار مانند پرده ای آنان را از مردان جدا می سازد و باید اینگونه باشند.
 
از علی علیه السلام بگو تا از علی علیه السلام بشنوند
حضرت آیة الله العظمی بهجت رحمة الله به یکی از روحانیان که گاهی در مجالس ایشان موعظه می کند، فرمودند: بر منبر، خطبه های کوچک نهج البلاغه را بخوان و برای مردم بازگو کن چرا که وقتی آن خطبه ها خوانده شود، مردم در پای منبر شنونده ی امام علی علیه السلام خواهند بود.
 
طلّابی که تنها در تبلیغ متعمّم می شوند
پرسش: آیا کار طلابی که تنها هنگام تبلیغ متعمّم می شوند شبهه یا اشکالی دارد؟
پاسخ: مانند کسانی هستند که تنها هنگام نماز عمامه گذاشته و تحت الحنک می اندازند.
 
هر کار خوبی صدقه است
امام صادق علیه السلام از پدرانشان، از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل فرموده اند: کلُّ معروفٍ صدقه هر کار خوبی صدقه است.(الخصال ج 1 134)
 
او [دیگر] کیست؟! قرآن بخوان، خوب است
روزی جوانی در راه خانه، از حضرت آیة الله بهجت رحمة الله پرسید: نظر شما درباره ی دکتر… [نویسنده ای که اشکالات بنیادین فراوانی در کتابهایش هست] چیست؟
فرمودند: او [دیگر] کیست؟!
و پس از چند لحظه شاید به این خاطر که دانستند جوان مقصود ایشان را متوجه نشده باشد دوباره رو کرد به وی و افزودند: قرآن بخوان [که اینکار] خوب است.
 
سفارش های مهم معظم له به شهردار تهران
هنگام تشرف شهردار تهران به محضر آیة الله العظمی بهجت در تاریخ 26 / 2 / 87 معظم له خطاب به وی فرمودند:
مراقبت کنید! مردم را راهنمایی کنید! گمراه ها را راهنمایی کنید! مردم را گمراه نکنید! [عملکرتان] طوری باشد که خدا را راضی کنید (نه رضایت فلان افراد را) پناه ببرید به خدا در کلیات و جزئیات. یک لحظه غافل نشوید!
 شما مثل یک آدم عادی نیستید، هر طوری شود – در کلیات و جزئیات – به شما نگاه می کنند و مواظبند از شما ایراد بگیرند.
از ایراد و دروغ [گفتنِ دیگران] نترسید تا [زمانی که] دست شما به بالاست. یک ریسمانی در بالای سرتان داشته باشید و به آن چنگ زنید. همیشه متکی به خدا و متکی به خواستِ خدا باشید. او را ناصر و معینِ خود بدانید. به زید و عمرو و بکر نگاه نکنید که با شما خوب است یا بد؟ نگاه کنید به اینکه خدا از شما راضی باشد. این ملاک است و لو همه ی عالم از شما ناراضی باشند. او [خدا] که راضی بود، غصه ندارد که دیگران راضی هستند یا نیستند؛ از شما خوششان می آید یا نمی آید.
البته در وسائلِ [به دست آوردن خرسندی ِ خدا و نزدیکی به او] چیزی که مختصر و کارکن و مفید باشد، صلوات زیاد است و با آن، خدا شما را بالا می برد. صلوات عاشقانه و محبّانه [انسان را بالا می برد].
او [خداوند متعال] حاضر است و ما را می بیند [اما] ما او را نمی بینیم؛ همانطور که امامِ ما حاضر است و ما غائبیم.
[آقایی بود در نجف نقل می کرد:] استادی داشتیم [که] اِخبار از مغیبات می کرد. من شاگرد و خادمِ او بودم و خرجی خانه ی ایشان با من بود. می گفت: هر چه دلت خواست [برای من بخری] استخاره کن و بخر، غیر از تنباکو – با تنباکو مخالف بود -.
روزی [که پشت سر ایشان در حال حرکت بودم] در دلم گفتم: [آیا] غیر از ائمه سلام الله علیهم کسی می تواند اخبار از مغیبات کند؟
گویی ایشان شنید؛ [برگشت رو به من کرد و] فرمود: نعم المؤمنون یعلمون الغیب [بله مؤمنان علم غیب دارند].
این از طریق اتصال به خدا میسر است و برای امام علیه السلام این امر هست. امام زمان علیه السلام حرف مرا پیش از آنکه شما از من بشنوید می شنود.
یقینیات را از دست ندهید، کارتان برای او [خدا] باشد. [اگر] رئیس شدید، راستگو باشید باید طوری باشد که همیشه خدا را، بلکه ولی خدا را، ناظر و بصیر در جزئیات و کلیات کارتان بدانید.
خدا موفقتان کند که شیاطین انس و جن نتوانند در شما تصرف کنند و نتوانند یقینیات شما را بگیرند.
کاری بکنید که پشیمانی نداشته باشد. عمروعاص – که ظاهرا در دنیا در ترقّی بود – هنگام مرگ انگشت در دهان داشت؛ حاکی از این که «پشیمانم»! هیچ کس این طوری در پشیمانی نمُرد؛ من نشنیده ام یا به یادم نیست که غیر از او، کسی در حال مرگ انگشت در دهان داشته باشد. کاری نکنید که آخرش پشیمان شوید. [اگر می خواهید چنین کاری کنید] از اولش پشیمان شوید! پشیمانی علامت این است که نباید این کار را بکنی.
کارِ آسان و کوچک – بعد از ملاحظه ی واجبات و محرمات - صلوات فرستادن است؛ صلوات محبت آور است و محبت، [انسان را] بالا می کشد.
بعد از صحبت آیت اله العظمی بهجت پرسیدند: اسم شما چیست؟
- شهردار تهران: محمد باقر
حضرت آیة الله بهجت: با باقر آل محمد صلوات الله علیهم در دنیا و آخرت معیّت [همراهی] بیابید

نرمی و خوشرویی

خوب می‌دانید که همه پیامبران الهی برای هدایت، شیوه ملایمت و خوش خلقی را سرلوحه کار خود قرار می‌داده‌اند و با فروتنی و تواضع مردم را هدایت و راهنمایی می‌کردند. توجه به گذشته و تاریخ گواهی می‌دهد که مربی موفق کسی است که بتواند با رفتاری خوش و چهره‌ای گشاده با شاگردان و کارآموزان خود برخورد کند و آنها را به بردباری و تحمل روزهای سخت راهنمایی کند و لغزش‌ها و خطاهای آنان را اصلاح کند.

سعی کنید با فرزندان خود نرمخو و مهربان باشید و به موقع از آنها انتقاد کنید. مهربانی یکی از مسائلی است که در بسیاری از مواقع می‌توان به وسیله آن مشکلات زیادی را حل کرد. چقدر بد است والدینی که به وسیله تندخویی هم تاثیر منفی‌ای بر روی فرزندانشان دارند و هم خودشان در عذاب هستند. فرزندی که تحت فشار درس می‌خواند و روزها را به همین منوال سپری می‌کند، خیلی کمتر از هم‌سن و سالان خودش پیشرفت می‌کند و بعدها به مراتب عقب تر از آنها خواهد بود.

هیچگاه استرس را به فرزندتان وارد نکنید و تحت هیچ شرایطی آنها را در تنگنا قرار ندهید. در ذهنتان تجسم کنید که در حال سفت کردن یک پیچ هستید و بیش از حد به آن پیچ فشار وارد می‌کنید. چه اتفاقی می‌افتد؟ مطمئنا آن پیچ یا می‌شکند و یا رد می‌کند و هرز می‌شود. پس با فشار آوردن زیاد و تندخویی به فرزندانتان استرس وارد نکنید.

هیچ می‌دانستید که اگر مبنا بر این باشد که بخواهید کسی را عصبانی کنید یا مورد خشونت قرار دهید، اولین کسی که باید عصبانی شود تا بتواند فرد مقابل را عصبانی کند و یا مورد خشونت قرار دهد، خود شما هستید؟ یعنی تا وقتی شما به عصبانیت دست پیدا نکنید و اعصابتان خورد نشود، نمی‌توانید کسی را عصبانی کنید. پس عاقلانه تصمیم بگیریم و با نرمی و خوشرویی با دیگران برخورد کنید.

بسیاری از والدین بر این باورند که با صدای بلند و یا ناهنجاری‌های اینچنینی با فرزندانشان برخورد کنند تا جواب بهتری بگیرند و فرزندان را ترغیب به درس خواندن و یا اطاعت از خود کنند، در صورتی که هیچگاه این کار جواب نمی‌دهد و تاثیر برعکس دارد و نه تنها روحیات خودتان، بلکه فرزندتان را به هم می‌ریزد و در یادگیری درس آنها را عقب می‌اندازد. تا جایی که می‌توانید با آرامش کامل با فرزندتان برخورد کنید و از آنها کارهایی را که توقع دارید بخواهید تا برای شما در اسرع وقت انجام دهند؛ چه درس خواندن، چه انجام کارهای روزمره، چه هر چیزی که فکر می‌کنید به خیر و صلاح فرزندتان باشد.

هرگز به این موضوع فکر نکنید که چون اینها فرزندان ما هستند، باید تحت سلطه و اوامر ما باشند، بلکه با دوستی و همراهی راهی را باز کنید تا بتوانند با شما دوستانه برخورد کنند و ناملایمات و مشکلاتی که در سر راهشان هست را با شما در میان بگذارند.

همیشه برای فرزندتان پلی باشید بین سختی و راحتی، پلی باشید برای رفع گرفتاری‌ها و چه بسا مشکلاتشان. خوب می‌دانید که اگر آنها را تحت فشار قرار دهید و با نرمی و خوشرویی با آنها برخورد نکنید، آنها حتی نمی‌توانند محبتشان را به شما ابراز دارند و حتی به شما بگویند که دوستتان دارند، چه برسد به اینکه گاهی شما را در آغوش بگیرند و ببوسند. پس تا می‌توانید دوستانه با آنها برخورد کنید.

رفتار مطابق گفتار

سعی کنید اگر قولی را به آنها می‌دهید، تحت هر شرایطی شده به گفته خودتان عمل کنید. اگر به آنها قولی می‌دهید به هیچ عنوان فراموش نکنید، حتی اگر شده در جایی یادداشت کنید و به وعده خود عمل کنید. به یاد داشته باشید که آنها از روی رفتار و برخوردهای اینچنینی شما کپی می‌کنند و مطابق کارهای شما عمل می‌کنند. اگر فکر می‌کنید حرفی را زده‌اید و چند روزی از آن گذشته، فکر نکنید که با انجام ندادن آن کار خیلی به نفع خودتان کار کرده‌اید. شک نکنید که خیلی از این مسائل از ذهن فرزندتان پاک نمی‌شود و آنها فراموش نمی‌کنند که شما به آنها قولی را داده‌اید.

توجه داشته باشید اگر قرار است کاری را برایشان انجام دهید، آن کاری را بکنید که قبلا درباره‌اش صحبت کرده‌اید. یعنی اگر قرار است برایش وسیله‌ای را تهیه کنید، سعی نکنید وسیله دیگری را بگیرید و یا کوچکتر از چیزی باشد که درباره‌اش با او صحبت کرده‌اید.

رفتارهای کوچک و بزرگ ما تاثیر منفی زیادی بر روی ذهن آنها می‌گذارد و به مرور زمان آنها را بدقول بار می‌آورد.

سعی کنید هر آنچه را که می‌گویید به بهترین نحو ممکن انجام دهید تا فرزندتان در آینده‌ای نه چندان دور که بزرگ شد، طبق عملکرد شما پیش برود و کارها را به نحو احسن انجام دهد. نگاه آنها کاملا به رفتار ماست و به طور دقیق تر می‌توان گفت از روی ما کپی برداری می‌کنند و بدون اینکه ما بدانیم، رفتار ما را تکرار خواهند کرد. پس به خودمان بیاییم و رفتارمان را مطابق گفتار کنیم تا بتوانیم بر روی آنها نیز تاثیر مثبت داشته باشیم.

والدین اگر به گفته‌های خویش جامعه عمل بپوشانند، بهترین، موثرترین و پرثمرترین شیوه را در تربیت به کار گرفته و به طور غیرمستقیم و ناخودآگاه فرزندان را تحت تاثیر قرار داده‌اند. پندها و نصیحت‌های مربیان و والدین زمانی بر فرزندان موثر واقع خواهد شد، که آنان هر یک نمونه‌ای عملی از آن توصیه‌ها باشند و گفتار خویش را با عمل هماهنگ سازند.

اخلاص و ایمان به اهداف تربیت

اگر والدین این صفات را دارا باشند، هیچ گاه از کار تعلیم و تربیت فرزند خود خسته نمی‌شوند. پدر و مادری که با جان و دل دوستدار رشد، پیشرفت، ترقی، تعالی و حرکت رو به سوی جلوی فرزند خویش هستند، از مشکلات سخت و طاقت فرسا و موانع تربیتی که در سر راه آنها قرار می‌گیرد، هراسی ندارند و شکی به دل خودشان راه نمی‌دهند. پدر و مادری که به خاطر رضای خدا و با خلوص نیت اقدام به تعلیم و تربیت فرزندانشان می‌کنند، نه تنها هیچ گاه خسته نمی‌شوند، بلکه منتظر تشکر، تقدیر و خوش آمد گفتن دیگران نمی‌مانند، و هرگونه سختی، محرومیت و ناملایمات را به جان می‌خرند و راه پیچیده و پرمشقت تربیت را دنبال می‌کنند.

به خوبی می‌دانید والدینی که با ایمان تمام وقت و عمر خود را صرف تربیت فرزندان می‌کنند، در نزد پروردگار بدون اجر و اجرت و پاداش باقی نمی‌مانند. فرزندان از ایمان پدر و مادر خود دلگرم می‌شوند و آنها نیز راه والدین خود را پیش می‌گیرند. این را بدانید که هر چقدر در راه خود با ایمان قلبی به خداوند متعال حرکت کنید و در راه تربیت و عبادت آنها بکوشید، خداوند نیز به شما توانایی و قدرت این کار را بیشتر می‌دهد.

خیلی کم پیش می‌آید که پدر و مادری با تمام قدرت و ایمان به تربیت فرزندش نپردازد. به ندرت پیش می‌آید که والدینی با تمام قدرت در راه پویایی و به سرانجام رسیدن فرزندش گام بر ندارد. پس بدانید ایمان به خدا و اخلاص داشتن در این راه می‌تواند به شما قدرت زیادی بدهد تا بتوانید در عملکردتان موفق باشید.

والدینی که از صبح تا شب برای تعالی و به سرانجام رساندن فرزندانشان با سختی‌های زندگی و مشکلات روزمره دست و پنجه نرم می‌کنند و بسیاری از سختی‌ها و ناملایمتی‌ها را به جان می‌خرند و با اخلاص و ایمان به خدا برای تربیت فرزندشان گام برمی دارند، خوب می‌دانند که اجر و پاداشی در نزد خداوند متعال دارند.

به یاد داشته باشید که اخلاص و ایمان در اهداف تربیت خیلی مهم است و می‌تواند یکی از ارکان اصلی برای به سرانجام رساندن فرزندتان باشد.

عشق به تربیت

اگر مهم ترین دغدغه‌های والدین، کشاندن کودکان به مسیر صحیح زندگی و تربیت باشد و در این راه با جدیت تمام استقامت داشته و پشتکار به خرج دهند، مسلم است که ثمره شیرین زحمات خود را در آینده نه چندان دور خواهند چشید و نتیجه تلاش آنان در وجود فرزندانی شایسته و کارآمد پدید خواهد آمد.

باید در نگاه والدین عشق به تعلیم و تربیت موج بزند و فرزند این عشق را حس کند. اگر در این راه عاشقی قدم گذاشتید و عاشقانه و در راه رضای خدا و بر اساس میل باطنی و عمیق پدر و مادر بودن خودتان گام برداشتید، بدانید موفق عمل کرده‌اید و نتیجه خوبی خواهید گرفت.

شک نکنید کسی که این عشق را در وجود شما قرار داده و شما با این عنوان مهم و بزرگ می‌توانید گام در نهادینه کردن و تربیت فرزندانتان بردارید، خداوند بزرگ و متعال است و اوست که در ذهن و فکر و جسم شما این عشق را به وجود آورده است.

خداوندی که ناظر بر اعمال است و خوب می‌داند که پدر و مادرها به چه صورت از خود می‌گذرند تا بتوانند برای فرزندانشان جانفشانی کنند.

خوب به این مسئله آگاه هستید که تعلیم، آموزش، تربیت و… عشق می‌خواهد و این عشق با توکل به خداوند هر لحظه بیشتر می‌شود و شما می‌توانید در اقصی نقاط زندگی خود را با این توکل بالا بکشید و از خداوند بخواهید به شما کمک کند تا در راه رشد و تعالی و به سرانجام رساندن فرزندتان شما را یاری نماید. وقتی می‌دانید خداوند این عشق را در وجود والدین قرار داده، پس مطمئن باشید این نیروی زیاد را نیز خودش به شما خواهد داد تا بتوانید در این راه هر لحظه موفق تر و بهتر عمل کنید.

هر قدمی که شما با عشق کامل برای تربیت فرزندتان برمی دارید، در پیش درگاه خداوند محفوظ است و دارای اجرت و پاداش است، پس به محکمی و با ایمان قلبی قدم بردارید و بکوشید تا هرچه بهتر آنان را به سرمنزل مقصود برسانید.

خوش‌گفتاری

همانطور که آگاه هستید، لحن خوب در کنار گفتار خوب می‌توانید نتیجه خوبی را در بر داشته باشد. گفتار صحیح، لفظ درست و نرم، خوش اخلاقی، خوش رفتاری، نرم خویی، مهربانی، برخورد مناسب، ابراز عشق و علاقه و… مسائلی هستند که والدین می‌توانند با استفاده از آنها در تربیت خود موفق عمل کنند.

گفتار خوب می‌تواند گرمی را در بین شما و فرزندتان بیشتر کند. تجربه ثابت کرده والدینی که با نرمی و خوش رفتاری و خوش گفتاری با فرزندانشان برخورد می‌کنند، خیلی بیشتر از بقیه شاهد پیشرفت فرزندانشان بوده‌اند. تاثیر مثبت گفتار خوب و لطیف به اندازه‌ای زیاد است که فرزند در خودش حس خودباوری و خودشناسی را احساس می‌کند و سعی می‌کند بر برخوردها و عملکردهای مثبت خودش بیشتر بیفزاید.

گفتار خوش، طرز صحبت مناسب، خوش خلقی و بسیاری موارد اینچنینی به والدین کمک می‌کند تا بتوانند هرچه بیشتر در راستای اهداف خوب خود نسبت به فرزندانشان بهتر عمل کنند. فرزندانی که قرار است آینده این مرز و بوم را با دستانشان رقم بزنند. رفتار مناسب و خلق و خوی نرم به شما کمک می‌کند تا فرزندانی آرام و خوش صحبت تربیت کنید و خودتان از این ثمره و میوه زندگی تان لذت ببرید.

ارتباط گفتاری بهترین و راحت ترین و کم‌هزینه ترین وسیله تربیتی است که اگر با روش‌های درست انجام شود، بهره‌های خوبی را نصیب مربیان و والدین خواهد نمود. به کار بردن کلمات احترام آمیز و دلنشین در برخورد با فرزندان، تاثیر فوق‌العاده‌ای در جذب و انعطاف آنها نسبت به این مسئله دارد. به خاطر داشته باشید اگر می‌خواهید در آینده نزدیک فرزندان شما با آرامی و خوش خلقی با دیگران رفتار کنند، از امروز خودتان باید این کار را سرلوحه کارهایتان قرار دهید، یعنی با نرم‌خویی و گفتار مناسب آنها را ترغیب کنید تا بتوانند تا در آینده فرد مناسب و خوبی برای خود و جامعه شان باشند.

تداوم دانش و آگاهی

اگر مبنا بر این است که راهی را جلوی پای فرزندتان بگذارید و آنها را با رشته‌های متفاوت، کلاس‌های مختلف و یا موارد اینچنینی آشنا کنید، سعی کنید تا انتهای راه را بروید. این که او را در زمینه‌ای نام نویسی کنید و بعد از مدتی از این کلاس خسته شوید و از آن صرفنظر کنید، نه تنها به فرزندتان بلکه به خودتان نیز خسارت وارد کرده‌اید.

کسب دانش و آگاهی به هیچ عنوان نباید متوقف شود و یا سست شود. فرض کنید مدتی است برای فرزندتان در یک مجموعه نام نویسی کرده‌اید و بعد از گذشت چند وقت دیگر تمایلی ندارید که او را به آن مجموعه بفرستید. حساب کنید در این زمانی که به این کلاس می‌رفته، چقدر وقت صرف کردید، چقدر هزینه کردید، چقدر در رفت و آمد بودید و یا مسائلی در این راستا. پس به هیچ عنوان وقت و هزینه خود را هدر ندهید و به آگاهی و دانش تداوم ببخشید.

هر چقدر که شما در کارهایتان جدی و مصمم باشید، متقابلا فرزند شما نیز در آینده از شما تبعیت می‌کند و در راهبرد اهدافش جدی می‌شود. بهتر است بدانید هر عملکرد مثبت و منفی شما بر روی آنها تاثیر دارد و می‌تواند در آینده‌شان نقش‌آفرینی کند. سعی کنید همانطور که رفتار و برخوردشان برای شما مهم است، کلاس‌ها و فراگیری علمشان و تداوم بخشیدن به این مسائل هم برایتان مهم باشد. یعنی به محل کلاس‌هایشان سر بزنید، مسائلشان را جویا باشید، پیگیری کنید و از آنها بخواهید برایتان توضیح دهند که چه موقع بر سر کلاسشان حاضر می‌شوند و در چه ساعتی در کجا حضور دارند.

مطمئنا پیگیری‌های دوستانه شما باعث می‌شود تا آنها نیز بیشتر به فراگیری علم و دانش تشویق شوند.

پدران، مادران و متولیان امر تربیت در جامعه، گذشته از اینکه آگاهی‌های لازم را باید در مسائل تربیتی و تعلیمی داشته باشند، لازم است با گذشت زمان، با روش‌ها و فنون جدید تربیتی آشنا شوند، تا در پرورش نونهالان از زمان خود عقب‌تر نمانند.

اعتدال و پرهیز از شیوه‌های ناشایست

اعتدال در به کارگیری روش‌های تربیتی از جمله صفاتی است که باید یک مربی آن را رعایت نماید، زیرا هر چیزی هر قدر زیبا و شیرین و دوست داشتنی باشد، افراط در آن موجب می‌شود دیگران دلزده شده و از آن نوعی نفرت داشته باشند.

والدین نباید در اعمال روش‌های تربیتی به ویژه در تربیت دینی زیاده‌روی نموده و از دایره اعتدال بیرون رود، برای این که در این صورت نتیجه عکس خواهد گرفت.

استقامت و پشتکار

در کار تربیت، پدر و مادر ممکن است با انواع مشکلات و موانع روبرو شوند، ناسازگاری فرزندان، بیماری‌های گوناگون، همسران ناموافق، مشکلات شغلی و ده‌ها نمونه دیگر، ممکن است برای یک پدر یا مادر و یا سایر مربیان به وجود آید، در اینگونه موارد بهتر است که آنان با بردباری، حوصله، استقامت و پشتکار این موانع را تحمل نموده و به اهداف والای تربیت بیندیشند

مادری تمام وقت باشید

واحد خانواده خوشبخت تبیان زنجان-

این سوال برایتان پیش آمده که چرا باید در خانه بمانید و مادری تمام وقت باشید. اگر تصمیم گیری برای تان سخت و دشوار است که از مادری شاغل به مادری تمام وقت تغییر موضع دهید، بدانید که این تصمیم صحیح یا غلط نیست. شما باید دلایل موافق و مخالف تصمیم تان را به دقت در نظر بگیرید تا ببینید کدام نقش به نفع خانواده شما است. این ده دلیل می تواند به شما در تصمیم گیری برای مادری تمام وقت بودن بسیار کمک کننده باشد.

ماندن شما در خانه ممکن است اقتصادی تر و مقرون به صرفه تر باشد

گاهی اوقات مسائل مالی نقش بسیار مهمی را در تصمیم گیری شما به عنوان مادری تمام وقت بودن بازی می کند. مراقبت از فرزند کاری بسیار پرهزینه است و می تواند ریال به ریال پول شما را به خود اختصاص دهد. مراقبت و نگهداری از فرزند (مهد یا پرستار بچه)، بنزین و لباس کار را از حقوقتان کسر کنید، آنگاه ممکن است ببینید پول خیلی کمی برایتان مانده است شاید هم به صفر برسید.

این خصوصا زمانی که بیش از یک بچه داشته باشید بیشتر صدق می کند، چرا بچه ها ممکن است نیاز به مراقبت و نگهداری بعد از مدرسه یا حتی شب هم داشته باشند (یا در مراکز نگهداری کودکان یا توسط پرستار بچه). به عبارتی دیگر، گاهی خیلی اقتصادی تر است تا در خانه بمانید و از فرزندان تان مراقبت کنید، به جای اینکه سر کار بروید. در کلاس های مخصوص بانوان شرکت کنید تا سطح زندگی تان را ارتقا دهید.

ماندن در خانه استرس کمتری ممکن است برایتان داشته باشد

با آن روبرو شوید. علیرغم کارهایی که برای زندگی انجام می دهید، زندگی سرشار از استرس و عوامل استرس زا است و کار صرفا یک عامل در میان این استرس ها است. بچه ها خودشان هم به ما استرس وارد می کنند. حالا به این استرس، مسئولیت های کارتان، یافت وقتی برای بودن در کنار همسرتان و تربیت و بزرگ کردن بچه ها را هم اضافه کنید و همین ها کافی است تا قید حقوق را بزنید و برای مدتی از محل کار دور باشید. شما می توانید مادر تمام وقت شاد و راضی باشید که استرس عمده اش فرزندش است، که گاهی دلش برای داشتن یک مشکل تنگ می شود. زمانی که مادر مریض است، تنها چیزی که نیاز دارد استراحت است.

هر زمان بخواهید می توانید دوباره برگردید سر کار

احتمالا فکر می کنید که اگر در خانه بمانید و بچه داری کنید دیگر هرگز کاری را که رها کرده اید دوباره نخواهید داشت. اما اگر در خانه مانده اید تا از فرزندان تان مراقبت کنید، کارهایی هست که با انجام آنها می توانید فاصله تان از شغل و حرفه تان را پر کنید، از شرکت در کلاس هایی که برای بهبود شغل و حرفه تان گرفته تا داوطلبانه، کارهایی را که در راستای زمینه شغل تان انجام دادن، این کارها شما را زیاد از بازار کار دور نگه نمی دارد.

با چند گام کوچک، هر زمان که آمادگی اش را داشتید می توانید به سر کارتان برگردید، آن هم با رزومه ای که در خانه ماندن و بزرگ کردن فرزندان تان هیچ خللی به آن وارد نکرده است و حتی ممکن است باعث غنی تر شدن آن شده باشد. مطمئن باشید سریع نردبان ترقی را طی خواهید کرد شاید حتی با تقویت رزومه تان چند پله را با هم بالا بروید. مادرها می توانند وظایف مختلف و متفاوت را با هم هماهنگ و همسو کنند.

بودن شما در خانه شاید برای کل خانواده بهتر و ساده تر باشد

گاهی اوقات مادر تمام وقت بودن به نفع کل خانواده است. دیگر لازم نیست با همسرتان سر اینکه کی باید چه وقت برود و بچه ها را از کجا تحویل بگیرد یا کجا بگذارد کلنجار بروید و بحث کنید. شما در برنامه ریزی خانواده مهارت دارید و حضور همیشگی تان می تواند به نفع همه اعضای خانواده باشد. در طول روز شاد و سرحال باشید تا مادر تمام وقت شاد و خرسندی باشید.

نقاط عطف را از دست نخواهید داد

زمانی که مادر تمام وقت هستید، بیشترین شانس و فرصت را در اختیار دارید که برای همه نقاط عطف مهم زندگی فرزندان تان حضور داشته باشید. هرگز اولین باری که فرزندتان می نشیند، اولین قدم هایی که بر می دارد یا اولین لغاتی را که به زبان می آورد از دست نخواهید داد. شما می توانید ادعا کنید که همیشه برای اولین ها در کنار فرزندتان بوده اید. شما همه مسیر را در کنار فرزندتان هستید. شما زمان خانه را به دست دارید.

دیگر چنین زمانی را در اختیار نخواهید داشت

با وجودی که نمی خواهیم بپذیریم و باور کنیم اما فرزندان مان هر ثانیه از روز رشد می کنند و بزرگ می شوند. یک آن به خودمان می آییم و می بینیم که بزرگ شده اند. و نمی توانیم این زمان هایی که از دست داده ایم را دوباره برگردانیم. درست است که مادر تمام وقت بودن با بچه ها گاهی یک چالش بزرگ است، اما شما هرگز نمی توانید آنها را داخل ماشین زمان بگذارید و دوباره کوچک شان کنید؛ تا فرصت هایی که از دست داده اید را جبران کنید. پس مادر تمام وقت می تواند از لحظه به لحظه بودن با فرزندش لذت ببرد و قدر آن را بداند. نقاشی، فعالیت جالب و سرگرم کننده ای برای بچه ها و والدین شان است.

شما معلم فرزندتان هستید

زمانی که در خانه و در کنار فرزندان تان هستید، شما معلم آنها هستید. قبل از اینکه وارد مدرسه شوند، این شما هستید که نخستین تاثیرات را بر آنها می گذارید و بر آنها نفوذ دارید و شما دائما چیزهای جدید به آنها می آموزید. چه زمان شما می توانید همیشه با بچه های تان وقت بگذرانید زمانی که در خانه هستید یا زمانی که سر کار می روید، مادر تمام وقت بودن به شما و فرزندتان فرصت های بیشتری برای آموختن کشف دنیای پیرامون تان را با هم و در کنار هم می دهد.

شما می توانید ۱۰۰درصد بر خانواده تان تمرکز داشته باشید

تمرکز ۱۰۰درصد بر روی خانواده اصلا به این معنی نیست که مادران شاغل زمان شان را صرف خانواده نمی کنند یا اصلا در طول روز به فرزندان شان فکر نمی کنند، مادران شاغل فقط تعهدات و مسئولیت های کاری دارند که مادران تمام وقت آنها را ندارند.

مادران تمام وقت در این حوزه راحت تر هستند. آنها نگران این نیستند که مهد کودک دارد بسته می شود، موعد سررسید کاری رسیده است، زمانی که در سفر کاری هستید چه کسی از بچه های تان مراقبت خواهد کرد یا چطور باید به رئیستان بگویید که باید مرخصی بگیرید تا بروید و فرزند بیمارتان را از مدرسه به خانه ببرید. تمرکز صرف روی خانه و مسائل آن درواقع دوربودن از مشغولیت ها و عوامل مزاحم کاری و سایردشواری ها و دردسرهایی است که مادران شاغل باید روزانه با آنها دست و پنجه نرم کنند. هر روز با اعضای خانواده بخندید.

ماندن در خانه باارزش و ارزنده است

ماندن در خانه و کنار بچه ها حقیقتا کار ارزشمندی است. دلیل اینکه زن ها کارشان را ترک می کنند، و هرگز به نیروی کار باز نمی گردند، نه به خاطر تنبلی بکله صرفا به صلاحیت خانواده شان است. هیچ کس ادعا نمی کند که مادر تمام وقت شدن و تمام وقت در خانه با بچه ها سرکردن کار ساده ای است.

شما روزهایی را دارید که آرزو می کنید کاش موهای تان را مرتب کنید، کفش پاشنه بلند بپوشید و برای ۸ ساعت کاری درهای تان را ببندید و از خانه بیرون بروید. چنانچه خودتان را با زندگی مادری تمام وقت تطبیق داده اید، باید بدانید که این کار بسیار باارزش و قابل تقدیر است. در آغوش کشیدن مادرتان شاید تنها چیزی باشد که او برای روز مادر بخواهد.

هرگز از اینکه مادری تمام وقت شده اید متاسف نخواهید شد

چند بار از شخصی شنیده اید که دقیقا بگوید، نباید مادر تمام وقت می شدم ؟ با این وجود زندگی تمام وقت و همیشگی با بچه ها می تواند آزاردهنده و زجرآور باشد. اما شما از اینکه ۲۴ ساعته با آنها بوده اید هرگز متاسف نخواهید نبود و حسرت نخواهید خورد. مطمئنا شما لحظات فوق العاده ای را در کنار فرزندان تان تجربه خواهید کرد، که ارزش در خانه ماندن را دارد.

ویژگیها و صفات‌ مادر نمونه‌

واحد خانواده خوشبخت تبیان زنجان-

«همانا مردان‌ مسلمان‌ وزنان‌ مسلمان‌،مردان‌ عابد وزنان‌ عابده‌،مردان‌راستگو وزنان‌ راستگو،مردان‌ صبور وزنان‌ صبور،مردان‌ خاشع‌ وزنان‌خاشعه‌،مردان‌ صدقه‌ دهنده‌ وزنان‌ صدقه‌ دهنده‌،مردان‌ روزه‌ دار وزنان‌روزه‌ دار،مردان‌ حفظ‌ كنندة‌ اندامهاي‌ خود از حرام‌ وزنان‌ حفظ‌ كننده‌،مردان‌ بسيارذكر گوينده‌ وزنان‌ ذكر گوينده‌،خداوند براي‌ آنان‌ آمرزش‌وپاداش‌ عظيمي‌ آماده‌ نموده‌ است‌.»

خداوند در آيه‌ زير ده‌ خصلت‌ براي‌ زنان‌ ومردانيكه‌ مي‌خواهند دردنيا وآخرت‌ سعادت‌مند باشند،ذكر كرده‌ است‌كه‌ بشرح‌ زير است‌:

اسلام‌،ايمان‌،دعاكننده‌،راستگو،صبور،مطيع‌ خدا،انفاق‌كننده‌،روزه‌ گير،عفيف‌،اهل‌ ذكر زنيكه‌ به‌ عنوان‌ همسر ومادر در خانواده‌ كوچك‌ خود داراي‌ صفات‌زير است‌ همان‌ مادري‌ است‌ كه‌ در سخن‌ پيامبر خدا،بهشت‌ در زيرپايش‌ مي‌باشد.او همان‌ مادري‌ است‌ كه‌ فرزنداني‌ تربيت‌ مي‌كند كه‌باعث‌ افتخار براي‌ دين‌ وكشورمان‌ مي‌شوند.او همان‌ زني‌ است‌ كه‌دعايش‌ در حق‌ فرزندانش‌ مستجاب‌ مي‌شود.او مادري‌ است‌ كه‌ همواره‌فرزندانش‌ را به‌ كارهاي‌ خوب‌ ودرست‌ تشويق‌ وسفارش‌ مي‌كند.

مادر است‌ كه‌ با انجام‌ وظايف‌ خود مي‌تواند شخصيت‌هاي‌ بزرگي‌ را به‌جامعه‌ تحويل‌ دهد.او بايد از استراحت‌ خود چشم‌ پوشي‌نمايد.سختيها را بجان‌ بخرد وهمانند كشاورز وباغبان‌ مرتب‌ به‌محصولات‌ خود نظارت‌ داشته‌ باشد تا بتواند در موقع‌ برداشت‌محصول‌،محصولات‌ خوبي‌ به‌ بازار روانه‌ نمايد:

مادري‌ كه‌ الگويش‌حضرت‌فاطمه‌(س‌)وحضرت‌ زينب‌(س‌)است‌،مي‌تواند در مقابل‌ مصيبتهايي‌ كه‌ احيانا بر او وارد مي‌شود صبور باشدودر برخوردبا اين‌امتحانات‌، حماسه‌ها بيافريند.

از همه‌ كس‌ نزديكتر به‌ بهشت‌ ،مادر است‌ اگر واقعا مادري‌ كند.

«شخصي‌ به‌ پيامبر(ص‌)گفت‌:نذر كرده‌ام‌ آستانة‌ بهشت‌ را ببوسم‌.حال‌چه‌ كنم‌؟فرمود:پاي‌ مادر وپيشاني‌ پدر را ببوس‌ تا به‌ نذرت‌ عمل‌ كرده‌باشي‌.واگر از دنيا رفته‌اند،قبر آنان‌ را ببوس‌.»

متأسفانه‌ فرهنگ‌ غرب‌ كه‌ مقداري‌ هم‌ در كشور ما نفوذ كرده‌است‌،هيچ‌ جايگاهي‌ براي‌ مادران‌ در نظر نگرفته‌ است‌.لذا در فيلمهاوسريالهايشان‌ كمتر اثري‌ از نقش‌ مادر است‌ ومعمولا بخاطر مفاسددنياي‌ غرب‌ كه‌ زن‌ نمي‌تواند هم‌ زيبا وفاسد باشد وهم‌ مادر!بيشترفرزندان‌ بدون‌ پدر يا مادر يا هردو بزرگ‌ مي‌شوند وكمتر از محبت‌ مادروپدر برخوردارند:

بنجامين‌ اسپاك‌،پزشك‌ آمريكايي‌:

«ميزان‌ قتل‌ و تجاوز و بهره‌ كشي‌ جنسي‌ و بهره‌ كشي‌ از فرزندان‌ وهمسران‌ به‌ طور تكان‌ دهنه‌اي‌ بالاست‌.»«بيشتر سالخوردگان‌ -مگر اين‌كه‌ ثروتمند باشند-آرزو دارند كه‌ فقط‌ تحمل‌ شوند.»«ديگر پدر دربسياري‌ از خانواده‌ها چهره‌ با ابهتي‌ ندارد…و در برنامه‌هاي‌ تلويزيوني‌اغلب‌ اوقات‌ پدر به‌ عنوان‌ دلقك‌ تصوير مي‌شود،مادران‌ هرچه‌ كمتروكمتر در مقام‌ تربيت‌ كنندگان‌ قابل‌ اتكا و قابل‌ احترام‌ ديده‌مي‌شوند.»«هر بچه‌اي‌ به‌ طور متوسط‌ تا قبل‌ از پايان‌ دورة‌ ابتدايي‌ تصويرِ«رسانه‌اي‌»حدود هشت‌ هزار قتل‌ را تماشا كرده‌ است‌.»

جونز لانز،از اساتيد دانشگاه‌ بوستون‌ آمريكا:

«يك‌ نوجوان‌ شانزده‌ ساله‌ آمريكايي‌ در دوران‌ كودكي‌ و نوجواني‌ اش‌ تاسن‌(16سالگي‌)شاهد هجده‌ هزار مورد قتل‌ و هشت‌ هزار مورد تجاوزجنسي‌ از تلويزيون‌ مي‌باشد.»

جويس‌ برايس‌،نويسنده‌ وروزنامه‌ نگار:

«با كاهش‌ تعداد خانواده‌ هايي‌ كه‌ از پدر ومادر برخوردارند جامعه‌ايالات‌ متحده‌ روندي‌ رو به‌ زوال‌ را آغاز نموده‌ است‌.»

واشنگتن‌ تايمز:

«در آمريكا فرزندان‌ طلاق‌ و تك‌ والديني‌ و بي‌ سرپرست‌ در محيط‌ خانه‌خود هيچ‌ گونه‌ آموزش‌ اخلاقي‌ نمي‌بينند.استثنا هم‌ وجود دارد وبعضي‌مادران‌ كار خود را به‌ نحو احسن‌ انجام‌ مي‌دهدند.اما بسياري‌ از آنهادرگير استفاده‌ از مواد مخدر هستند و از نظر موقعيت‌ مالي‌ تنها نيم‌ قدم‌ بابي‌ خانماني‌ فاصله‌ دارند.بنابراين‌ همه‌ چيز به‌ هم‌ ريخته‌ است‌،بچه‌هاخشونت‌ و اثرات‌ منفي‌ را مدل‌ خود قرار مي‌دهند.»

«دكتر آنتوانت‌ ساندرز درباره‌ وضع‌ كودكان‌آمريكا مي‌نويسد:

درآمريكادر سال‌ 1990 بيش‌ از يك‌ چهارم‌ كودكان‌ زير هيجده‌ سال‌ يافقط‌ با يكي‌ از والدين‌ خود ويا بدون‌ هيچ‌ يك‌ بسر مي‌بردند.»

«براساس‌ آمار معتبر:

درآمريكاسالانه‌ بيش‌ از يك‌ ميليون‌ نوجوان‌ از خانواده‌هاي‌ خود فرارمي‌كنند كه‌ نيمي‌ از آن‌ها دختران‌ نوجواني‌ هستند كه‌ به‌ علت‌ سن‌ پايين‌نمي‌توانند شغلي‌ داشته‌ باشند لذا به‌ دزدي‌ و مبادله‌ مواد مخدر و فحشاروي‌ مي‌آورند.»

«كشيش‌ يرس‌ ريتر مي‌گويد:

درآمريكا بالغ‌ بر پانصدهزار نوجوان‌ زير هفده‌ سال‌ اختصاصاً به‌ كارفحشا اشتغال‌ دارند.»

«جويس‌ برايس‌ نويسنده‌ و تحليلگر روزنامه‌ واشنگتن‌ تايمز با ارائه‌گزارش‌ ويژه‌اي‌ در زمينه‌ شكست‌ خانواده‌ درآمريكا مي‌نويسد:

با كاهش‌ تعداد خانواده‌ هايي‌ كه‌ از پدر ومادر برخوردارند جامعه‌ ايالات‌متحده‌ روندي‌ رو به‌ زوال‌ را آغاز كرده‌ است‌.»

آمار فوق‌ از دنياي‌ غربي‌ است‌ كه‌ آمال‌ عده‌اي‌ از جوانان‌ وناآگاهان‌كشور ما است‌.در حاليكه‌ در دنياي‌ اسلام‌،در ميان‌ خانواده‌كوچك‌،مهمترين‌ نقش‌ تربيتي‌ مربوط‌ به‌ مادر است‌ لذا ارزش‌ او درصورت‌ عمل‌ كردن‌ به‌ وظايف‌ خود،از ديگر اعضاي‌ خانه‌ بيشترمي‌باشد.

خصوصیات والدین موفق

همه‌ دلشان می‌خواهد موفق باشند؛ پدر و مادرها بیشتر. ولی بیشتر پدرومادرها حتی موفقیت‌شان را هم نه برای خودشان، که برای تربیت موفق فرزندان‌شان می‌خواهند. آنهایی که بچه‌دار شده‌اند، می‌دانند که این ماجرا چه‌قدر فراز و نشیب و پیچیدگی دارد….

همه‌ دلشان می‌خواهد موفق باشند؛ پدر و مادرها بیشتر. ولی بیشتر پدرومادرها حتی موفقیت‌شان را هم نه برای خودشان، که برای تربیت موفق فرزندان‌شان می‌خواهند. آنهایی که بچه‌دار شده‌اند، می‌دانند که این ماجرا چه‌قدر فراز و نشیب و پیچیدگی دارد. هیچ روزی مثل روز قبل نیست و اتفاقا هر چه بچه‌ها بزرگ‌تر می‌شوند ماجراها پیچیده‌تر می‌شود. ضمن اینکه خصوصیات فردی و خانوادگی و حتی اجتماعی هر پدر و مادری را نیز باید درنظر گرفت…
حالا سوال این است که واقعا والدین موفق چه ویژگی‌‌هایی دارند؟ آیا برای این موضوع هم استانداردهایی وجود دارد تا بر مبنای آن بتوانیم موفقیت والدین را محک بزنیم؟ آیا موفقیت به معنای کامل و بی‌عیب و نقص بودن است؟
بگذارید از همین ابتدای بحث یک موضوع را روشن کنیم: والدین موفق الزاما کامل‌ترین، بهترین و بی‌نقص‌ترین والدین نیستند. اگر این اصل را قبول کنیم با استرس کمتری بچه‌داری می‌کنیم، فرزندان‌مان را بزرگ و راه را برای موفقیت آنها هموار می‌نماییم.

با توجه به اینکه بیشتر جوامع امروزی فرزندمحور شده‌اند، والدین در تربیت به بچه‌ها دچار استرس فراوانی می‌شوند و فشار زیادی به خود وارد می‌کنند تا همه چیز خوب پیش برود؛ از انضباط و مقررات، تغذیه، مطالعه، تسهیلات آموزشی و امکان استفاده از کامپیوتر گرفته و تا همه‌چیز. امروزه حتی برای شرایط روحی و تغذیه‌ای مادر باردار هم تعریف‌های خاصی وجود دارد تا پایه‌های موفقیت کودک قبل از تولدش بنا شود.

به همین دلیل، والدین گاهی به دلیل نداشتن وقت یا امکانات برای تامین همه‌جانبه بچه‌ها، دچار عذاب وجدان شده و خودشان را گناهکار می‌دانند و این موضوع، فشار روانی وارد بر آنها را بیشتر می‌کند و صد البته، بچه‌داری و فرزندپروری را مشکل‌تر. شاید اگر اصولی را به‌طور کلی در نظر بگیریم معنای موفقیت در بچه‌داری و فرزندپروری را بهتر درک کنیم.

البته شرایط والدین کاملا متفاوت است و موفقیت نیز به همین اندازه می‌تواند معانی متفاوتی داشته باشد اما لااقل ۵ اصل کلی وجود دارد. یک اصل مربوط به قبل از ازدواج و ۴اصل دیگر مربوط به قبل از فرزنددار شدن است.

۱) ازدواج، موفق شرط اول:
موفقیت والدین در زمینه بچه‌داری به قبل از بچه‌دار شدن و حتی به قبل از ازدواج برمی‌گردد. والدین موفق، ازدواجی مناسب دارند و بسیار دشوار است که همسرانی بدون انطباق در فکر و سبک زندگی بتوانند تربیتی صحیح ارایه بدهند. مرحله بعدی، زمانی است که آنها قصد دارند صاحب اولاد شوند؛ کاری که نباید تصادفی و بی‌برنامه باشد و حتی‌المقدور باید ۴ اصل زیر برایش در نظر گرفته شود:

۲) انتظارتان را از بچه‌دارشدن روشن کنید:
این، موضوع مهمی است که اگر بعضی والدین قادر نباشند با گروه سنی خاصی (مثلا کودکان) راحت ارتباط برقرار کنند، ریشه‌ مساله را باید در همان سنین (یعنی دوران کودکی والدین) جستجو و حل و فصل کرد. والدین موفق از همان دوران باید یاد گرفته باشند که مسوولیت‌هایشان را بشناسند، چه‌طور با استرس برخورد داشته و یا در شرایط ناراحت‌کننده (که در دوران بچه‌داری بی‌شمار است) خود را با شرایط وفق دهند. بررسی‌ها نشان می‌دهد سطح استرس والدین روی کودکان و توانایی بزرگ کردن آنها تاثیر به سزایی دارد؛ ضمن اینکه بچه‌داری کاری مادام‌العمر است و هیچ‌وقت تمام نمی‌شود. والدین موفق از قبل ترس‌هایشان را می‌شناسند و تمام جوانب زندگی با بچه را ضمن بررسی، حل و فصل می‌کنند (کار، تحصیل، وضعیت تفریحی، مالی، ازدواج و غیره…)

۳) زمینه خانوادگی را مهیا کنید:
والدین موفق از قبل، شرایط خانوادگی خود را بررسی می‌کنند که با والدین خود یا همسرشان درباره این موضوع، مشکلی نداشته باشند تا شرایط فکری، روانی و تربیتی مناسبی برای بچه‌دارشدن موجود باشد. در غیر این صورت، ناخواسته و غیرمستقیم بسیاری از مسایل و مشکلات را وارد زندگی‌تان می‌کنید.

۴) پیشاپیش معلوم کنید که قرار است فرزندتان از شما چه بیاموزد:
والدین موفق اولویت‌های زندگی فرزندانشان را براساس ارزش‌های درست پایه‌ریزی می‌کنند؛ ارزش‌های دینی و اجتماعی خود را با همسرشان هم‌سو و همگن کرده و می‌دانند که قرار است چه تفکرات و باورهایی را به فرزندان‌شان منتقل کنند.

۵) از جمع‌آوری اطلاعات غافل نشوید:
والدین موفق قبل از بچه‌دارشدن شروع به جمع‌آوری اطلاعات در این زمینه می‌کنند و از منابع معتبر (نه حرف‌های بی‌پایه و اساس این و آن) کمک می‌گیرند تا بدانند در هر دوره سنی خاص باید با فرزند‌شان چه برخوردی داشته باشند. این کار تا پایان عمر نیز باید تداوم داشته باشد؛ یعنی والدین باید به طور مستمر با روش‌ها و اصول صحیح رفتاری و سلامت جسمی و روانی فرزندان‌شان آشنایی داشته باشند. چنین والدینی هرگز از یادگیری ترسی ندارند و از اینکه نکته‌ای را در این زمینه ندانند احساس حقارت یا ناراحتی نمی‌کنند و اتفاقا با ولع زیادی به دنبال یادگیری خواهند بود.
● والدین موفق ۹ ویژگی دارند
اگرچه نمی‌توان نسخه واحدی برای همه والدین پیچید اما والدین موفق این خصوصیات را حتما دارند:

۱) ارتباطشان عمیق است
ارتباط آنها با فرزندان‌شان بسیار عمیق و از همان سنین شیرخوارگی برقرار می‌شود. وقتی بچه‌دار می‌شوند قبول می‌کنند که اول پدر یا مادر هستند و بعد معلم، مهندس، کارمند فلان شرکت و … و برعکس تصور خیلی‌ها که فکر می‌کنند شیرخوار چیزی درک نمی‌کند، می‌دانند که اتفاقا همه‌چیز توسط کودکان ثبت و ضبط می‌شود و بعدها همان مسایل توسط آنها بروز داده می‌شود. آنها تمام نیازهای شیرخوار را فراهم کرده و از همان ابتدا به او می‌فهمانند که تنها منبع اعتماد و تکیه‌گاه او هستند. این ارتباط عاطفی عمیق به این صورت پایه‌ریزی شده و برای همیشه باقی می‌ماند.

۲) نیازهای فرزندشان را می‌شناسند
آنها خوب درک می‌کنند که هیچ‌گاه مسایل مالی و امکانات، جایگزین وقت و زمانی که باید برای فرزند صرف کنند، نمی‌شود چون پول، پیشرفت شغلی و تحصیلی قابل‌ جبران است اما هر دوره عمر فرزندان با خصوصیات و نیازهای ویژه، اگر نادیده گرفته شود اصلا قابل جبران نیست و صدمات وارده به دلیل کمبود وقت و یا بی‌توجهی والدین، می‌تواند عواقب ناگوار، پیچیده و غیرقابل جبرانی به بار بیاورد.

۳) حمایت می‌کنند، ادعا نمی‌کنند
بهترین‌ و موثرترین کارها را به‌عنوان یک حامی و پشتیبان خوب برای فرزندشان انجام می‌دهند اما قبول می‌کنند که خودشان هم نقایصی دارند. به این ترتیب، راه را برای رفع نقایص خود بازمی‌گذارند و با این روحیه، فرزندشان هم در این موارد، آنها را می‌بخشد.

۴) آنها می‌دانند که «دوصد گفته چون نیم‌ کردار نیست»
می‌دانند برای بچه‌ها، رفتار و عملکرد بهتر از گفتار و نصیحت است. سخنرانی و سرزنش به ندرت در بچه‌ها (در سنین مختلف)، تاثیر می‌گذارد. در عوض رفتار والدین پیامی واضح و رسا به همراه دارد. در گفتار و رفتار این والدین صداقت و مهربانی وجود دارد و فرزندان‌شان نیز همین‌‌گونه بارمی‌آیند.

۵) اول گوش می‌کنند، بعد حرف می‌زنند
قبل از آنکه حرف بزنند به صحبت‌های فرزندشان گوش می‌کنند. هر چه بیشتر گوش می‌کنند فرزندشان بیشتر برایشان تعریف می‌کند و این یک مکالمه موثر محسوب می‌شود. آنها می‌دانند که اعتماد به نفس، سنگ بنای سلامت عاطفی و روانی است و فرزندشان در صورتی اعتماد به نفسی محکم و پایدار پیدا می‌کند که خودش انتخابگر باشد و تحت نظارت والدین، خودش تصمیم بگیرد. وقتی می‌خواهند رفتار منفی او را تصحیح کنند لااقل دو رفتار را پیشنهاد می‌کنند تا خودش انتخاب کند.

۶) درست تنبیه می‌کنند
آنها معتقدند که موثرترین تنبیه، عدم تایید فرزند (البته به صورت موقت) است که همیشه باید همراه با توضیحات کافی به فرزند باشد که چرا این عدم تایید به وجود آمده و راه رفع آن چیست.

۷) زیاد حرف نمی‌زنند
به سوالات فرزندشان با توجه به رده سنی و درک او پاسخی ساده و صحیح می‌دهند و معمولا از مباحثه طولانی خودداری می‌کنند؛ یعنی در هر سن، اطلاعاتی متناسب به فرزندشان ارایه می‌دهند و خوب می‌دانند که ریختن یک بشکه چای در یک فنجان کاری بیهود است!

۸) حد خودشنان را می شناسند
به این موضوع توجه دارند که فرزندشان در طول زندگی خود روابط بسیاری برقرار می‌کند؛ با دوستان، معلمان، فامیل و … حتی اگر در دوره‌ای خاص این روابط ویژه‌تر شود باز هم درنهایت، این پدر و مادر هستند که جایگاه خاصی در ذهن او دارند که دایمی است. به همین دلیل روی نقش خود دقت بیشتری کرده و آن را محکم‌ حفظ می‌کنند.

۹) دنبال تشکر نیستند
آنها می‌دانند که فرزندشان مسوول جبران زحمات والدین نیست. اگر چه بچه‌داری بسیار سخت و گاهی طاقت‌فرساست و ترکیبی از لذت‌ها و ناراحتی‌هاست اما آنها از اینکه به وظایف‌شان درست عمل کرده و فرزندانی سالم، عاقل و بادرایت بار بیاورند احساس رضایت و خشنودی می‌کنند و از آنها توقع جبران ندارند.

 نیازهاى عاطفى كودك

الف: نوازش و محبت
ابراز محبت و علاقه به كودك از دو جهت در شكل‏ گیرى شخصیت كودك مؤثر است. اول آن كه بروز و ظهور استعدادها و قوای او كه خداوند متعال در وجودش قرار داده تا حد زیادى به آن بستگى دارد. پیش از این به نقش اظهار محبت در این خصوص توجه نمى‏شد و بیشتر خانواده‏ ها تربیت فرزند را، در اعمال خشونت و تنبیه بدنى مى‏دانستند و پدر و یا مادر موفق را كسى مى‏پنداشتند كه فرزندان او هر چه بیشتر از او ترس به دل داشته باشند، در صورتى كه هم‏ اكنون این قضیه كاملاً به عكس است و تحلیل‏گران مسایل تعلیم و تربیت متفقند كه هیچ عاملى جاى محبت و نوازش را در بروز و رشد استعدادها و شخصیت كودك نمى‏گیرد. والدین موفق كسانى ‏اند كه توانسته باشند بین خود و فرزندانشان رابطه‏اى دوستانه و صمیمى بر پایه احترام متقابل ایجاد كنند.
اظهار علاقه به صورت در آغوش كشیدن، بوسیدن و كلمات محبت‏آمیز گفتن و بازى با كودك و امثال آن است كه به كودك شخصیت، اعتدال و اعتماد به نفس مى‏بخشد و كسانى هستند كه از چنین كارى عاجز و یا بدان بى‏توجه‏اند و یا آن را منافى شأن و مرتبه خود مى‏دانند. مادر نمونه آن است كه به این موضوع نه به صورت نیاز خود ـ كه گاهى از او این عمل سر زند ـ بلكه به صورت پاسخ‏گویى و توجه به نیاز دایمى كودك بدان مبادرت ورزد و آن را حاكم بر تمامى رفتار و مناسبات خود با فرزند خویش كند.
و دیگر آن كه كودك در آغوش گرم و محبت‏ آمیز مادر و پدر است كه نوع‌دوستى و محبت به دیگران و علاقه‏ مندى به سرنوشت آنان را مى‏آموزد. كودكى كه خود از محبت كافى برخوردار بوده و در این زمینه اشباع شده است، دیگردوست و محبت‏ ورز است، و به راحتى با كودكان دیگر مى‏ تواند به ایجاد رابطه دوستانه اقدام كند. چنین كودكى دچار انتقام‏ جویى و عقده‏ گشایى و حسادت و خیانت و سركشى نمى‏ شود و حتى‏ الامكان بى‏ مهری‌ها و تجاوزات دیگران را نیز با عفو و مهربانى پاسخ مى‏دهد. چنین انسانى كمتر در زندگى و روابط اجتماعى خود با شكست مواجه مى ‏شود و جاذبه ‏هاى نیرومند وجودى و عاطفى رشد یافته ‏اش همه را به سوى او مى‏ كشاند.
در خانواده‏ اى كه كودك فقط از پدر واهمه دارد، تا وقتى او در خانه است آرام است، ولى به محض خروج او از منزل، با ناسازگارى و بهانه جویی‌هاى خود مادر را بیچاره می كند.
خلاصه، كودكى كه در دوران ویژه آن، از محبت مادرى و پدرى محروم بوده است، در بزرگى قطعا جبران آن ممكن نخواهد بود.
یكى از روانشناسان مى‏گوید: «اولین كسانى كه خریدار مدهاى جدید و تغییر لباس و خودآرایی‌هاى زننده هستند، همان تحقیرشدگان دوران كودكى مى‏باشند.»(5)
در روایت آمده است: روزى رسول خدا صلی الله علیه و آله فرزندان خود حسن و حسین علیهماالسلام را بوسید. «اقرع بن‏حابس» كه شاهد آن جریان بود گفت: من داراى بیست فرزند هستم و تاكنون من هیچ یك از آنان را نبوسیدم! حضرت جمله‏ اى به این مضمون فرمودند: «به من چه اگر خدا خداوند عاطفه را از دستت برده باشد!»(6)
البته این نكته را نیز باید توجه داشت كه خود ابراز محبت و عاطفه به صورت مثبت و معتدل كه پیآمد زیاده ‏روى در آن را نداشته باشد هنرى است كه از هر كس ساخته نیست.
اظهار علاقه به صورت در آغوش كشیدن، بوسیدن و كلمات محبت‏ آمیز گفتن و بازى با كودك و امثال آن است كه به كودك شخصیت، اعتدال و اعتماد به نفس مى‏ بخشد و كسانى هستند كه از چنین كارى عاجز و یا بدان بى‏ توجه‏ اند و یا آن را منافى شأن و مرتبه خود مى‏ دانند. مادر نمونه آن است كه به این موضوع نه به صورت نیاز خود ـ كه گاهى از او این عمل سر زند ـ بلكه به صورت پاسخ‏گویى و توجه به نیاز دایمى كودك بدان مبادرت ورزد و آن را حاكم بر تمامى رفتار و مناسبات خود با فرزند خویش كند.
ب: رفتار عادلانه
برخى مادران و یا پدران، گاهى بى‏ دلیل موجه بعضى از فرزندان خود را بر برخى دیگر ترجیح داده و رفتار محبت‏ آمیزترى را با او دارند، و به ویژه این توجه بیشتر ـ كه گاهى خیلى هم مایه عذاب و اذیت براى برخى خانواده‏ها مى‏شود ـ وقتى اتفاق مى‏افتد كه پس از یك فرزند خردسال، نوزاد دیگرى متولد مى‏ شود كه معمولاً در این صورت كودك بزرگتر به دست فراموشى سپرده مى‏ شود و همه توجه ‏ها به سوى دومى گسیل مى‏گردد و در نزاع‌ها و برخوردهاى كودكانه گرچه دومى مقصر باشد همیشه حق به او داده مى‏شود، و اولى را به بهانه این كه تو بزرگ هستى، از حق خود محروم مى‏كنند، و بازتاب چنین رفتارى بسیار روشن است. در صورتى كه با توجه به این كه به خصوص در ماه‌هاى اول تولد نوزاد، كه هم شروع دوران تازه و فصل جدیدى از نوع رابطه والدین با كودك اولى است و طبعا از حساسیت بیشترى برخوردار است و از طرف دیگر اظهار محبت به نوزاد نیز تأثیر چندانى بر او ندارد، باید بیشتر توجهات و ابراز علاقه‏ ها معطوف به كودك نخستین شود، تا او احساس نكند كه با آمدن دیگرى، همه چیز از او گرفته شده و دیگر توجهى به او نمى‏ شود. این رفتار هم از میزان ناهنجاری‌ها و بهانه‏ جویی‌هاى او مى‏ كاهد و هم رابطه آینده او با كودك تازه‏ وارد را به خوبى شكل مى‏دهد.
در روایت آمده است: «رسول گرامى صلی الله علیه و آله روزى مردى را كه داراى دو فرزند پسر بود، دیدند كه فقط یكى از آن دو را بوسید حضرت فرمودند: «فهلا ساویت بینهما»؛ چرا با هر دو به یك گونه عمل نكردى؟»(7)
و باز در حدیث دیگرى از همان حضرت آمده است: «اعدلوا بین اولادكم كما تحبّون أن یعدلوا بینكم فى البرّ و اللّطف.» بین فرزندان خود همچنان كه دوست دارید آنها با شما به عدالت رفتار كنند، عادلانه عمل كنید.»(8)
ج: فراهم كردن محیطى آرام
فراهم كردن محیطى آرام براى فرزندان در سایه تفاهم با همسر و خویشان
نكته‌‏اى قابل توجه این است كه در مورد زن و یا مادر و یا همسر نمونه نمى‏توان هر یك را جداى از دیگرى به حساب آورد. یك زن نمونه نمى‏تواند مادر و یا همسر نمونه نباشد همچنان كه مادر نمونه الزاما همسر نمونه هم هست، چون تا زن در همسرى، شایسته نباشد قادر نیست به وظایف مادرى قیام كند. قربانى اصلى زندگی‌هاى پرجنجال و با روابط ناسالم، فرزندان‏اند. اگر خانمى بتواند حتى‏ الامكان محیط خانواده را آغشته به محبت و تفاهم كند و از كم و كاستی‌هاى زندگى چشم ‏پوشى كند و خلأهاى معیشتى را از جریان اطلاع فرزندان خود دور سازد و در چشم آنان زندگى مشترك خود با شوهر و فرزندان را موفق جلوه دهد و روح قناعت و سازش را در وجدان آنان تقویت كند و روابطى سالم با اقوام خود و شوهر برقرار سازد، چنین زنى بالاترین خدمت‌ها را به بچه‏ هاى خود كرده و خود نیز از آثار آن بهره‏مند است.
د: حوصله و متانت در برخورد با ناهنجاری‌هاى كودك
انسان در هر دوره‏اى از حیات خود طبیعت و اقتضایى خاص به خود دارد، بسیارى اذیت و شیطنت كودكان را به حساب بدى او مى‏گذارند و به سرعت در برابر لجبازى، بهانه‏ گیرى و شیطنت‌هاى كودكانه آنان برآشفته شده و آنها را به باد كتك مى‏گیرند. این كار گذشته از این كه ستم به كودك بوده و شرعا و اخلاقا درست نیست، آثار بد تربیتى داشته و بر سركشى و ناهنجاری‌هاى كودك مى‏ افزاید. باید توجه داشت فرزند در سنین كودكى نارسایى عقلى دارد. او توجه به زشتى كار خود ندارد و به طبیعت خود عمل مى‏كند. نه با اراده و قصد اذیت.
در روایتى رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «لا تضربوا اطفالكم على بكائهم فانّ بكائهم اربعة اشهر شهادة ان لا اله الا اللّه‏ و اربعة اشهر الصلاة على النّبى و آله و اربعة اشهر الدعاء لوالدیه»؛ كودكان خود را به جهت گریه آنها كتك نزنید زیرا گریه آنان تا چهار ماه شهادت به توحید و چهار ماه صلوات بر محمد و آل‏ محمد و چهار ماه دیگر نیز دعاى خیر براى والدین‏شان است.»(9)
مرحوم صاحب وسائل هم طبق این حدیث فتوا داده است كه این عمل شرعا جایز نیست.(10)
ه: تربیت مذهبى
داشتن روحیه مذهبى و اعتقادات و ایمان درست و سالم، گذشته از این كه تأمین كننده سعادت انسان در زندگى اصلى و ابدى اوست، كمك‏كار بسیار خوب و تكیه‏ گاهى بسیار مطمئن، براى او در دستیابى به اهداف حیات كنونى اوست. خداشناس واقعى و عارف به وظیفه، قطعا بهترین پدر و یا مادر براى فرزندان و شایسته ‏ترین همسر براى زن و یا شوهر و صالح‌ترین و خدمتگزارترین فرزند براى والدین و مفیدترین انسان براى جامعه خود خواهد بود. و چه خدمتى از این بالاتر كه مادرى بتواند از همان ابتداى دوران كودكى، شهد حلاوت نماز و ذكر و یاد خدا را در كام فرزند خود بچشاند و آفریدگار او را به او بشناساند و جان او را با مبدأ هستى پیوندى پایدار بخشد؟ و چنین مادر و پدرى جز بهشت برین، چیزى پاداش حقیقى او نتواند بود.
در باره مزد چنین كسى، حضرت امام صادق علیه السلام از رسول اكرم صلی الله علیه و آله نقل مى‏فرماید
كه آن حضرت فرمودند: «هر كس فرزند خویش را ببوسد خداوند حسنه‏ اى برایش مى‏نویسد و هر كس او را خوشحال كند خداوند او را در قیامت خوشحال خواهد كرد و هر كس آیات قرآنى به او تعلیم دهد در قیامت آن والدین را مى ‏طلبند و دو جامه بهشتى به آنان مى ‏پوشانند كه از نور آن دو صورت‌هاى بهشتیان درخشیدن مى‏گیرد.»(11)
مادر نمونه ویژگی‌هاى دیگرى نیز در رابطه با فرزندان خود دارد كه براى رعایت اختصار فهرست‏ وار آن را بیان مى‏كنیم.

2ـ نیازهاى جسمى

مادر گذشته از رسیدگى به نیازهاى عاطفى كودكان خود نیازهاى جسمى آنان را نباید دست‏ كم به حساب آورد. و آنها عبارتند از:

در روایتى رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «كودكان خود را به جهت گریه آنها كتك نزنید زیرا گریه آنان تا چهار ماه شهادت به توحید و چهار ماه صلوات بر محمد و آل‏ محمد و چهار ماه دیگر نیز دعاى خیر براى والدین‏شان است.»

الف: امكان بهره ‏گیرى كامل كودك از شیر مادر

وظیفه‏ اى كه در این خصوص بر دوش مادر است ـ گذشته از این كه نباید كودك خود را به علت برخى ملاحظات راحت‏ طلبانه از خوردن شیر خود محروم كند ـ این است كه با تقویت و تغذیه سالم خود تلاش در جهت افزایش شیر خود كند تا امكان هر چه بیشتر استفاده كودك از شیر مادر را فراهم سازد.

ب: بهداشت و نظافت به موقع كودكان

ج: تغذیه سالم و به موقع آنها

د: فراهم آوردن تفریحات سالم براى فرزندان.

از مهمترین ویژگى مادر نمونه آن است كه به گونه‏ اى با فرزندان خود رفتار كند كه آنان را به نیكى به پدر و مادر تشویق كند و احترام خود را نزد آنها حفظ كند و بدین وسیله راه را نسبت به خدمت‏ گذارى و كمك خالصانه آنان به والدین خود هموار سازد.

3ـ نیازهاى علمى

الف: پى‏گیرى وضعیت درسى و میزان پیشرفت علمى و كمك لازم به فرزندان در این زمینه.

ب: ارتباط مستمر و به موقع با مربیان و مدرسه.

4ـ نیازهاى تربیتى

الف: ایجاد روح شجاعت، سخاوت، محبت به دیگران، اعتماد به نفس در فرزند.

ب: كنترل رفت و آمد و نظارت همراه با ظرافت و دقت بر رفتار آنان در ارتباط با محیط بیرون از منزل و دوستان و راهنمایى دلسوزانه و همراه با محبت و تدبیر در این خصوص.

ج: ایجاد ارتباط صمیمى با فرزند به گونه‏اى كه او بهترین محرم اسرار خود را مادر خود بداند.

5ـ مدیریت خوب

به ویژه در ایجاد جوّ تفاهم و دوستى بین فرزندان و عدم تبعیض و رفتار دوگانه با عروس‌ها و دامادها مگر بر اساس ارزش‌ها.
6ـ و در نهایت از مهمترین ویژگى مادر نمونه آن است كه به گونه ‏اى با فرزندان خود رفتار كند كه آنان را به نیكى به پدر و مادر تشویق كند و احترام خود را نزد آنها حفظ كند و بدین وسیله راه را نسبت به خدمت‏گذارى و كمك خالصانه آنان به والدین خود هموار سازد.

امام صادق علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل مى‏ كنند كه آن حضرت فرمودند: «رحم اللّه‏ والدین اعانا ولدهما على برّهما»؛ خداوند پدر و مادرى كه فرزندان خود را ـ با رفتار و تربیت خود ـ نسبت به نیكى به خویش كمك مى‏كنند در رحمت خود وارد مى‏كند.(

خصوصیات یک مادر نمونه

ویژگی‌هاى مادر نمونه:1ـ نیازهاى عاطفى كودك،2ـ نیازهاى جسمى،3ـ نیازهاى علمى،4ـ نیازهاى تربیتى،5ـ مدیریت خوب

 از زمره صفات ثبوتى و فعل خداوند «خالقیّت» و «ربوبیت» است. یعنى هم آفریدگار است و هم پروردگار. جریان این دو صفت الهى در مورد انسان به توسط پدر و مادر انجام مى‏شود و این دو هستند كه وسیله پیدایش او در حیات مادى و رشد و تربیت او به ویژه در ایام كودكى‏ اند.
خداوند عشق والدین و به خصوص مادر به فرزند را به ویژه در دوران كودكى و نیاز او به آنان را به صورت غریزى در نهادشان قرار داده و مراقبت از او را به توصیه و دستور واگذار نفرموده است، زیرا تخلف از دستور و فرمان مولى به وفور ممكن است، ولى سرپیچى از حكم غریزه بسیار نادر و مشكل است و او با این تدبیر خود از تلف شدن و دور انداختن كودك به جهت رنج زیاد آن به وسیله والدین، جلوگیرى و پیش‏گیرى كرده است.
در صورتى كه علاقه و توجه فرزند در دوران پس از كودكى به پدر و مادر به طور غریزى نیست و بیشتر به عواطف، تعهد و احساس مسؤولیت او بستگى دارد و بدین لحاظ در خصوص مراقبت والدین از كودك خردسال خود نیازى به دستور و تأكید نیست ولى در مورد احسان و رعایت احترام به پدر و مادر از سوى فرزند، فرمان و توصیه الهى است كه مى‏تواند فرزند را تا آخر عمر خود به پاس داشت حقوق والدین وادار كند.
یكی از روانشناسان مى‏ گوید: «اولین كسانى كه خریدار مدهاى جدید و تغییر لباس و خودآرایی‌هاى زننده هستند، همان تحقیرشدگان دوران كودكى مى‏باشند.»
و لذا خداوند متعال در آیات چندى از قرآن كریم، بر رعایت این حق و توجه دادن به مقام آنان تأكید ورزیده است؛ از جمله مى‏فرماید: «و قضى ربّك اَنّ لا تعبدوا الاّ ایّاه و بالوالدین احسانا …»؛ خداوند حكم فرموده است جز او را نپرستید و به والدین خویش احسان روا دارید… .»(1)
در این آیه كریمه، نیكى به پدر و مادر پس از فرمان به بندگى الهى آمده و والدین هم به صورت مطلق ذكر شده و به ایمان و اسلام مقیّد نشده است كه این دو امر، خود بیانگر طبیعى بودن این حق و اهمیت بسیار بالاى آن است.
در جاى دیگر پس از تأكید بر رعایت این حق به خصوص به رنجى كه مادر در رابطه با فرزند خود متحمل مى‏ شود تكیه كرده و آن را توجه داده و گوشزد مى‏فرماید:
«و وصیّنا الإنسان بوالدیه إحسانا حملته امّه كرها و وضعته كرها و حمله و فصاله ثلاثون شهرا …»؛ ما انسان را نسبت به والدینش به نیكى سفارش كردیم، مادرش او را با محنت و رنج حمل كرد و با مشقت و سختى به دنیا آورد و مدت باردارى و از شیرگرفتن او سى ماه است.»(2)

در این آیه كریمه به سه مورد از مهمترین كارهایى كه مادر در رابطه با فرزند بر دوش مى‏گیرد اشاره شده است:

1ـ مرحله حمل و باردارى؛

2ـ زایش و ولادت؛

3ـ حضانت و شیردهى.

این یادآورى خود نشانه عنایت ویژه خداوند متعال بر اهمیت بیشتر احسان به مادر است كه بازتاب آن در روایات معصومان(علیهم‏السلام) منعكس شده است.(3)
ویل دورانت مى‏نویسد: «در نمایش بزرگ توالد، كه محور حیات است، عمل نر حقیر است، او فقط سیاهى لشكر است. در بحران وضع حمل، مرد با دستپاچگى و حیرت در كنار زن مى‏ایستد و سرانجام به حقارت و غیر ضرورى بودن هستى خود، در پهنه رشد نوع پى مى‏برد. در این لحظه است كه مى‏فهمد، زن از او به نوع نزدیك‌تر و وابسته‏تر است و جریان عظیم حیات، در وجود زن است و خلقت از خون و جسم اوست و به تدریج در مى‏یابد، كه چرا اقوام ابتدایى و ادیان بزرگ، مادرى را مى‏پرستیدند.»(4)
مقصود از ذكر این مختصر، توجه به این نكته است كه اگر مقصود از پرسش در باره مادر نمونه این است كه به وظیفه خود در این خصوص پى ببریم، باید بدانیم كه از دیدگاه اسلامى نمونه بودن یا نبودن مادر در وظیفه احسان نسبت به او تأثیر چندانى ندارد. و این نیكى و رعایت حقوق او از جهت مادر بودن از امورى است كه حتى ایمان هم در آن دخالتى ندارد، تا چه رسد به نمونه بودن و این حق طبیعى اوست. و اگر مقصود وظیفه‏اى است كه هر زنى نسبت به فرزندان خود داشته و به عنوان كمالى براى خود او مطرح است، این سؤال بسیار بجا و درخور تحقیق و پاسخ بایسته است.
اكنون به اختصار به ویژگی‌هاى مادر نمونه مى‏پردازیم، البته روشن است كه وقتى از مادر نمونه گفتگو به عمل مى‏آید بیشترین مقصود، بر محور وظایف و اوصافى است كه در رابطه با فرزندان خود دارد و یا باید بدان متّصف باشد، كه آن را در پنج بخش برمى‏شماریم