دو اصل حلال و حرام، از اصول مهم فقه و احكام اسلام و ناظر بر مجوز با منع استفاده در اموری هستند كه شرع اسلام نحوه تعامل با بسياری از مسائل جاری را از اين طريق صادر كرده است. مؤمن به آيين اسلام، در پرتو نظام كنترلی حلال و حرام، نحوه مصرف خود را تنظيم می‌كند. يكی از معيارهای اسلامی مصرف كه نمود عينی دارد، بحث حلال و حرام است؛ چنان‌كه در قرآن كريم، خداوند درباره غنايم، آن مقداری را كه حلال است، برای مصرف و بهره‌مندی مجاز شمرده و بيشتر از آن(تعيين و تقسيم غنائم از اختيارات رهبر اسلامی است) را منع(حرام) كرده است:« فَكلُُواْ مِمَّا غَنِمْتُمْ حَلَالًا طَيِّبًا وَ اتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيم»،(انفاق/69). خداوند چيزهای پاكيزه را حلال و ناپاكی‌ها را حرام می‌كند:«… يحُِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَ يحَُرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَئث …»،( اعراف/157). خداوند تبارك و تعالی، مباح نكرده خوردنی و آشاميدنی را مگر اينكه نفعی در آن است و حرام نكرده چيزی را مگر اينكه در آن ضرر و فساد است(شيخ صدوق، 1383، ص592). اسلام ضمن پذيرش و بيان اصل حيلت، مبنی بر اينكه همه چيز حلال است مگر آنچه از اين دايره خارج شده باشد، مواردی مانند شراب، گوشت خوك و… را كه حرمت ذاتی دارند، به همراه استفاده بيش از حد موارد حلال، وارد حوزه حرمت می‌كند. مانند استفاده از آب بيشتر از حد نياز، حتی برای امری عبادی همچون وضو. اسلام استفاده از اموال را نيز در حوزه مالكيت خصوصی، بدون اجازه مالك و در حوزه مالكيت عمومی(بيت‌المال) بدون اجازه ولی امر مسلمين حرام می‌داند و جايز نمی‌شمارد.

با توجه به اینکه سبک زندگی هر جامعه برگرفته از هویّت قومی و مذهبی آن است، و هویّت جامعه ما مبتنی بر دین اسلام و مبتنب بر سیره اهل بیت علیهم السلام است، لذا به ذکر چند شاخصه مهم که ما را به سوی سبک زندگی دینی سوق می دهند، پرداخته خواهد شد.

از يك ‌سو، ايمان به آخرت و روز جزا، از اصول دين و پذيرش آن، مبتنی بر عقل و خرد‌ورزی است و از سوی ديگر، تأكيد بر معاد در آيات مختلف، با ايجاد خوف و رجا، انذار، تبشير و توصيف احوال جهنم و بهشت و اهل آن، نشان از اهميّت بالايی آن در ديدگاه اسلام و هدايت انسان دارد. اما تأكيد اسلام بر آخرت‌گرايی، هرگز به معنای نكوهش اصل دنيا و دعوت به طرد نعمت‌های آن نيست؛ چنان‌كه حتی توصيه می‌كند كه بهره‌ات را از دنيا فراموش نكن:« وَ ابْتَغِ فِيمَا ءَاتَئكَ اللَّهُ الدَّارَ الاَْخِرَةَ وَ لَا تَنسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا وَ أَحْسِن كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ وَ لَا تَبْغِ الْفَسَادَ فىِ الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لَا يحُِبُّ الْمُفْسِدِين»،(قصص/77)، آنچه از نظر اسلام مذموم و مطرود است، شيفتگی و بندگی‌ دنيا است. اگر دنيا را مزرعه آخرت و فرصتی برای دستيابی به سعادت جاودان و كسب مقامات عالی بدانيم، بايد آن را بهترين مهلت و نعمتی بشمريم كه خداوند به انسان عطا كرده است. در اين زمينه، پيامبر گرامی اسلام(ص) می‌فرمايند: «دنيا را دشنام ندهيد كه آن بهترين مركب مؤمن است كه به وسيله آن به نيكی می‌رسد و به وسيله آن از شر نجات می‌يابد»( حكيمی و حکیمی، 1386، ج5، ص105).

يكی از مبانی با اهميّت در علوم انسانی، تلقی و تعريفی است كه از انسان ارائه می‌شود. از تعاريفی كه در آيات مختلف در خصوص انسان بيان شده است، بر‌می‌آيد:
1-2-1- انسان موجودی دو‌ ساحتی است كه افزون بر جسم، دارای روح مجرد و غير‌مادی است که خداوند در سوره حجر می¬فرماید: « وَ إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَئكَةِ إِنىّ‏ِ خَلِقُ بَشَرًا مِّن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُون * فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِى فَقَعُواْ لَهُ سَاجِدِين»، (حجر/28-29). اين دو‌بعدی بودن انسان، اقتضا می‌كند گرايش‌ها و تمايلات دو‌گانه‌ای داشته باشد؛ شريعت اسلامی از انسان می‌خواهد گرايش‌های روحانی را در اولويت و اميال نفسانی را در خدمت حقيقت انسانيت يعنی روح قرار دهد که به این مسئله در سوره شمس به آن اشاره شده است: « وَ نَفْسٍ وَ مَا سَوَّئهَا*فَأَلهَْمَهَا فجُُورَهَا وَ تَقْوَئهَا*قَدْ أَفْلَحَ مَن زَكَّئهَا*وَ قَدْ خَابَ مَن دَسَّئهَا»، (شمس/10ـ 7).
1-2-2- از برجسته‌ترين امتيازات روح الهی در انسان، تعقل و خرد‌ورزی است كه مبدأ همه معارف، توانمندی‌ها و گرايش‌های اصيل است: «وَ قَالُواْ لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فىِ أَصحَْابِ السَّعِير»،(ملك/10)؛ «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابّ‏ِ عِندَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لَا يَعْقِلُون»، (انفال/22). و مهم‌ترين دستاورد عقلانيت، در ايمان و تعبد خرد‌ورزانه است كه بنا به فرموده امام علی(ع)، عقل، دين و حيا قرين و همنشين يكديگرند(كلينی، 1375، ترجمه كمره‌ای، ج 1، ص10 و 11).
1-2-3- از اهمّ امتيازات انسان در مقايسه با موجودات ديگر، اراده و آزادی اوست. با وجود آنكه خداوند و پيامبران، انسان را به راه راست دعوت و هدايت می‌كنند، اين خود انسان است كه انتخاب می‌كند:«إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَ إِمَّا كَفُورًا»، (انسان/3)؛ «وَ لَوْ شَاءَ رَبُّكَ لاََمَنَ مَن فىِ الْأَرْضِ كُلُّهُمْ جَمِيعًا أَ فَأَنتَ تُكْرِهُ النَّاسَ حَتىَ‏ يَكُونُواْ مُؤْمِنِين»،( يونس/99).
1-2-4- پس از آنكه انسان با اراده و خواست(مبتنی بر عقلانيّت) خود وارد سرزمين ايمان شد و ولايت الهی را پذيرفت، به اقتضای عقل و قانون ـ «التزام به شی التزام به لوازم آن نيز هست» از او خواسته می‌شود كه مطيع دستورات و هدايت‌های دينی باشد:«وَ مَا كاَنَ لِمُؤْمِنٍ وَ لَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضىَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْرًا أَن يَكُونَ لهَُمُ الخِْيرََةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَن يَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُّبِينًا»، (احزاب/ 36).
1-2-5- با توجه به اراده و اختياری كه در وجود انسان نهاده شده است، او در قبال رفتار و اعمال اختياری خود مسئول است و بايد در برابر پذيرش امانتی كه به وی اعطا شده پاسخگو باشد:« إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلىَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبَالِ فَأَبَينْ‏َ أَن يحَْمِلْنهََا وَ أَشْفَقْنَ مِنهَْا وَ حَمَلَهَا الْانسَنُ إِنَّهُ كاَنَ ظَلُومًا جَهُولا»،(احزاب/72).
1-2-6- انسان موجودی است كه ميل به جاودانگی در فطرت او نهاده شده است. بر اين اساس، اسلام در پاسخ به اين ميل فطری، مرگ را پايان زندگی نمی‌داند بلكه آن را مبدأ حيات واقعی معرفی می‌كند:« وَ مَا هَاذِهِ الْحَيَوةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الاَْخِرَةَ لَهِىَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُون»،( عنكبوت/64).
1-2-7- انسان به واسطه دميده شدن روح الهی، همواره كمال مطلق و نامحدود را طلب می‌كند و در راهی كه حركت كند، متوقف نمی‌شود و اشباع‌پذير نيست. برای سيراب اين روح تشنه، هيچ چشمه‌ای جز ياد خدا آرام‌بخش نيست؛ زيرا غير او محدودند و وجود نامحدود، فقط خداوند است(طه/124؛ رعد/ 28؛ اشتقاق/ 6).
1-2-8- انسان، خليفه و جانشين خدا بر روی زمين است:« وَ إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَئكَةِ إِنىّ‏ِ جَاعِلٌ فىِ الْأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُواْ أَ تجَْعَلُ فِيهَا مَن يُفْسِدُ فِيهَا وَ يَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَ نحَْنُ نُسَبِّحُ بحَِمْدِكَ وَ نُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنىّ‏ِ أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُون»،(بقره/30) و همه نظام آفرينش برای انسان و بهره‌‌مندی او آفريده شده است:« هُوَ الَّذِى خَلَقَ لَكُم مَّا فىِ الْأَرْضِ جَمِيعًا ثُمَّ اسْتَوَى إِلىَ السَّمَاءِ فَسَوَّئهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَ هُوَ بِكلُ‏ِّ شىَ‏ْءٍ عَلِيم»،(بقره/29). و به انسان توانايی آن داد شده كه همه پديده‌ها حاكم شود:« قَالَ يََادَمُ أَنبِئْهُم بِأَسمَْائهِِمْ فَلَمَّا أَنبَأَهُم بِأَسمَْائهِِمْ قَالَ أَ لَمْ أَقُل لَّكُمْ إِنىّ‏ِ أَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَ مَا كُنتُمْ تَكْتُمُونَ*وَ إِذْ قُلْنَا لِلْمَلَئكَةِ اسْجُدُواْ لاَِدَمَ فَسَجَدُواْ إِلَّا إِبْلِيسَ أَبىَ‏ وَ اسْتَكْبرََ وَ كاَنَ مِنَ الْكَافِرِين»، (ابراهيم/34 ـ 33).
1-2-9- از ديدگاه شريعت اسلامی، انسان موجودی اجتماعی است و خطاب خداوند به او در اغلب آيات قرآن، با تعبير «يا ايّها الانسان…» «المؤمنون…» يعنی به صورت عام و جمع بيان شده است كه اين خود نشان از رويكرد و نگاه اجتماعی اسلام به انسان دارد. اسلام، يكی از بهترين راه‌های ارتباط با خدا و نزديكی به او را برادری و تلاش برای رفع نياز انسان‌ها معرفی می‌كند «انما المؤمنون اخوه»( حجرات/10)؛ از سوی ديگر، امكان تحقق بيشتر عبادات و توصيه‌های اخلاقی اسلام را فقط در جامعه می‌توان يافت.

اعتقاد به يگانگی خداوند، اصلی‌ترين ويژگی سبك زندگی مؤمنانه در اسلام است؛ يعنی معرفت و باور به اينكه آفرينش همه پديده‌ها و تدبير و ربوبيت موجودات از جمله روزی دادن به آنها، مختص خدای يگانه است كه مبدأ و مقصد و مالك هستی است؛ «يَأَيهَُّا النَّاسُ اذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكمُ‏ْ هَلْ مِنْ خَالِقٍ غَيرُْ اللَّهِ يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ لَا إِلَاهَ إِلَّا هُوَ فَأَنىَ‏ تُؤْفَكُون، (فاطر/3)؛ « قُلْ أَ غَيرَْ اللَّهِ أَبْغِى رَبًّا وَ هُوَ رَبُّ كلُ‏ِّ شىَ‏ْءٍ وَ لَا تَكْسِبُ كُلُّ نَفْسٍ إِلَّا عَلَيهَْا وَ لَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى‏ ثُمَّ إِلىَ‏ رَبِّكمُ مَّرْجِعُكمُ‏ْ فَيُنَبِّئُكمُ بِمَا كُنتُمْ فِيهِ تخَْتَلِفُون، (انعام/164)؛ «… قُلْ أَ غَيرَْ اللَّهِ أَبْغِى رَبًّا وَ هُوَ رَبُّ كلُ‏ِّ شىَ‏ْءٍ وَ لَا تَكْسِبُ كُلُّ نَفْسٍ إِلَّا عَلَيهَْا وَ لَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى‏ ثُمَّ إِلىَ‏ رَبِّكمُ مَّرْجِعُكمُ‏ْ فَيُنَبِّئُكمُ بِمَا كُنتُمْ فِيهِ تخَْتَلِفُون …،(مائده/64)؛ « قَالَ رَبُّنَا الَّذِى أَعْطَى‏ كلُ‏َّ شىَ‏ْءٍ خَلْقَهُ ثمُ‏َّ هَدَى، (طه/50)؛ « إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِين، (ذاريات/58) و « قُلْ مَن يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ أَمَّن يَمْلِكُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصَارَ وَ مَن يخُْرِجُ الْحَىَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ يخُْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَىّ‏ِ وَ مَن يُدَبِّرُ الْأَمْرَ فَسَيَقُولُونَ اللَّهُ فَقُلْ أَ فَلَا تَتَّقُون، (يونس/31).

چه عزتی داردبنده تو باشم وچه فخری بالاتراز اینکه تو خدای من دوست دارم….پس از من بنده ای را بساز که تودوست داری

ادامه »

افکار ما خلق کننده شرایط ما هستند..باید برای رسیدن به چیزی ابتدا آن را تصور کنیم..

اگرچیزی قابل تصور باشد..قابل دستیابی هم هست….