یکی از گناهانی که عذاب دارد پرحرفی است

در روایت داریم کسی که فکر می کند حرف هایش جزء عمل هایش نیست: «مَن لَم یَحسِب كَلامَهُ مِن عَمَلِهِ؛ كَثُرَت خَطایاهُ، وحَضَرَ عَذابُهُ = کسی که حساب می کند، حرف هایش جزء عمل هایش نیست، خطاهایش زیاد می شود و عذابش حاضر می شود». آدمهای پرحرف دردسرهای دنیایی و آخرتی زیادی دارند. کسی که حرف هایش را جزء عمل هایش حساب نمی کند، یعنی می گوید: حرف است زدیم، این که جدی نبود، همینطوری یک حرفی زدیم و خدا نکند حرف هایش نیش داشته باشد؛ طعنه و کنایه داشته باشد؛ سرزنش داشته باشد؛ تجسس داشته باشد؛ تحقیر در آن باشد؛ در این صورت خیلی خطرناکتر است. چنین شخصی خطا و گناهش زیاد می شود و زود این عذاب به او می رسد.

غصه خوردن برای دنیا گناه بزرگی است

روایت بعدی غصه خوردن برای دنیاست. این هم از گناهان خیلی بزرگ است. من خیلی وقتها دختر پسرهایی که به مناسبت ازدواجشان خطبه­ شان را می خوانم به آنها می گویم شما همدیگر را دوست داشته باشید، ولی دوست داشتن تان طبیعی نباشد، دنیایی نباشد، آخرتی و ابدی باشد. زن و شوهر باید به اندازه ابدیت همدیگر را دوست داشته باشند؛ نه به اندازه دنیا. علامت اینکه یک زن و شوهر واقعا همدیگر را دوست دارند یا دوتا دوست، دوتا رفیق، یا اعضای یک خانواده واقعاً همدیگر را دوست دارند، این است که به خاطر دنیا اعصاب همدیگر را خرد نکنند. بخاطر دنیا همدیگر را سرزنش نکنند. اگر امر، امر آخرتی باشد که همه باید تسلیمش باشند. انسان باید یکی از چیزهایی که حتما از آن توبه کند، افسوس خوردن برای دنیاست.

برای همین خداوند در قرآن علامت ایمان را شادی و آرامش بیان کرده است. مؤمنی که شاد با آرامش نیست و زودرنجی، بداخلاقی، عصبانیت، افسوس، غصه، حرص و جوش دارد و بر سر هر چیزی غر می زند؛ سر هر چیزی نِق می زند؛ سر هر چیزی صدایش را بلند می کند؛ سر هر چیزی حاضر است گریه بکند، این مؤمن نیست، یا ایمانش بسیار ضعیف است.

نبی اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود:«مَن اَسِفَ عَلی الدُنیا فاتَتهُ اِقتَرَبَ مِنَ النّارِ مَسیرَۀَ ألفِ سَنَۀ= هر کس بخاطر چیزی از دنیا که از دستش رفته تأسف بخورد، هزار سال به جهنم نزدیکتر شده». این خیلی کمرشکن است.

حالا اگر تصادف شده، تمام شد. از خودرو بیرون می آیند و یقه همدیگر را می گیرند و فحش می دهند. تأسف می خورند برای چیزی که گم شده یا چیزی از بین رفته، یا حتی کسی مُرده. در روایت داریم، اگر کسی برای اینها می زند روی زانوی خودش، تمام اجرش را از دست می دهد. مصیبت وقتی آمد و چیزی فوت شد، این معنایش این است که به آخرت رفت و برایت ذخیره شد. خدا آن محبوب تو را برداشت برد و گذاشت برای آخرتت و به بهترین وجه به شما برمی گرداند. پس تا مصیبتی به مؤمن می رسد، باید بگوید: «انا لله و انا الیه راجعون» ما مال خدا هستیم و برمی گردیم پیش خدا».

کسی که همه از او حساب می برند. امام صادق(علیه السلام) به کنیزش گفت: بچه را نبر از پله بالا که می افتد و  آسیب می بیند. او هم گوش نکرد. بچه امام صادق یعنی یک امامزاده یعنی یک نسل. بچه امام را برد بالا از دستش افتاد و مُرد. کنیز خیلی ترسید. حرف گوش نکرده بود. امام وقتی آمد، ترس کنیز را دید، خیلی ناراحت شد. امام از اینکه بچه مرده ناراحت نبود، اما از اینکه او ترسیده ناراحت شد. ناراحتی دلسوزانه. بعضیها خیلی کِیف می کنند که دیگران از آنها بترسند و حساب ببرند. خدا اینطور آدمها را در قیامت تحقیر می کند و بدترین ترسها را به جان آنها می اندازد. در روایت داریم فرشته ­های بسیار بداخلاق، دژخیم و بی­رحم را بر آنها مسلط می کند. نبی اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود:«مَن بَکی عَلی الدُّنیا دَخَلَ النّار= کسی که برای دنیا گریه کند، داخل جهنم می شود». ما خلیفه خدا و مظهر خدا هستیم. شرافتمان خیلی بالاست؛ پس نباید غصه این چیزها را بخوریم. در روایت داریم وقتی غصه هر چیزی را می خورید، قیمتتان خیلی پایین می آید.

جهنمِ سبک شمردن نماز حتمی است

یکی از چیزهایی که جهنمش قطعی است، سبک شمردن نماز است. از این رو پیامبر فرمود: نمازتان را سبک مشمارید:« لا تُضَیِّعُوا صَلاتَكُمْ فَإِنَّ مَنْ ضَیَّعَ صَلاتَهُ حُشِرَ مَعَ قاروُنَ وَ هامانَ وَ كانَ حَقّاً عَلىَ اللَّهِ أَنْ یُدخِلَهُ النَّارَ مَعَ المُنافِقین = نماز خویش را تباه نسازید؛ چرا كه هر كس نمازش را تباه كند، با قارون و هامان محشور مى‌شود و بر خداست كه او را داخل دوزخ سازد، همراه با منافقان.».

هر کس نمازش را ضایع کند و  در اول وقت نخواند و یا بد بخواند و به نمازش توجه نداشته باشد، خدا حق دارد او را با منافقین محشور کند. حال ببینید آنی که نماز نمی خواند چه اوضاع و چه بدبختی دارد؟ «فالوَیلُ لِمَن لَم یُحافِظ عَلی صَلاتِه= وای بر کسی که از نمازش مراقبت نکند». مراقب نمازش نباشد، یعنی اول وقت نخواند و  باکیفیت نخواند. کسی که نمازش را سبک بشمارد 12 نوع عذاب دارد که همه را در بحث نماز گفتیم.

«عصبانیت و خشم» گناهی که جهنم در پی دارد

در روایت داریم کسی که خشم می کند و خشمش را با خشم خدا فرو می نشاند این اهل نار است. یعنی عصبانی شده ولی وقتی می خواهد خشمش را فروبنشاند، با یک گناه این کار را می کند. مثلا از دست همسرش ناراحت است، یکدفعه به مادرزنش یا پدرزنش فحش می دهد. یعنی حالت عصبانیتش طوریست که تا گناه نکند، وِل نمی کند. نبی اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود:«ما غَضِبَ اَحدٌ اِلا اَشفی عَلی جَهَنَّم= هیچ کس غضب نمی کند، مگر می رود تا لبه جهنم». گفتم هر بار عصبانیت، فشار قبر برای انسان می آورد. خود امام باقر(علیه‌السلام) می فرماید:«اِنَّ الرَجُلَ لِیَغضَبُ فَما یَرضی اَبداً حَتّی یَدخُلَ النّار= بعضی وقتها آدم عصبانی می شود و تا خودش را جهنمی نکند، راضی نمی شود».

طمع و رغبت به دنیا

طمع و رغبت به دنیا و دلبستگی به دنیا به معنی زیاده­خواهی در دنیاست. فرمود:«الطَّمَعُ وَالرَّغبَةُ فِی الدُّنیا أصلانِ لِكُلِّ شَرٍّ، وصاحِبُهُما لا یَنجو مِنَ النّارِ إلاّ أن یَتوبَ عَن ذلِكَ[3] = طمع و دنیاخواهى ، ریشه هر بدى هستند، و دارنده آنها از آتش نمى رهد ، مگر آن كه از این دو خصلت ، توبه كند».

کمک نکردن به نیازمند از گناهان خطرناک است

یکی دیگر از گناهانی که بسیار خطرناک است این است که نیازمندی به کمک انسان احتیاج داشته باشد و او را کمک نکند. فرمودند: «اَیُّما مُؤمِنٍ مَنَعَ مُؤمِنً شَیئً مِمّا یَحتاجُ اِلَیه وَ هُوَ یَقدِرُ عَلَیهِ مِن عِندِهِ اَو مِن عِندِ غَیرِهِ اَقامَهُ الله یَومَ القِیامَۀِ مُسوَدً وَجهُهُ مُزَرَقَۀً عَیناه مَغلُولَۀً یَداه اِلی عُنُقِهِ فَیُقالُ هَذا الخائِنُ الذّی خانَ الله وَ رَسولَهُ ثُمَّ یُؤمَرُ بِهِ اِلی النّار= اگر کسی توانایی دارد نیاز یک مؤمن را برطرف بکند و نکند؛ یا خودش توانایی کمک دارد و یا می تواند از دیگری کمک بگیرد؛ اما اگر کمک نکند، وز قیامت با چهره ی سیاه و چشم کبود و دست به گردن بسته محشور می شود و گفته می شود که این خائن کسی است که به خدا و رسولش خیانت کرد؛ سپس به جهنم واردش می کنند».

کسی که توانایی کمک به شخصی را دارد، اما بخواهد باجگیری کند، امتیاز بخواهد، یا منع بکند از اینکه حق مؤمنی به او برسد یا کمکی می تواند بکند نکند؛ البته باید گفت، یک موقع است خودش نمی تواند. حضرت می فرماید: اگر خودت نمی توانی مسؤلیتت سلب نمی شود. باید بروی به کسی بگویی که توانایی دارد. واسطه باید بیاوری.

 بعضی ها برای خدمت کردن به دیگران امتیاز می خواهند، شرط دارند در یک شرایط خاصی این کار را می کنند وگرنه می گویند: به ما چه. کار را زمین می گذارند. خلقیات شان اینطوریست. کار امام زمان را لنگ می گذارند. کار خدا و دین را لنگ می گذارند. اگر کسی بتواند کمک کند و نکند، خداوند روز قیامت او را در حالی محشور می کند که رو سیاه کبود چشم می شود. یعنی چشمش چشم طبیعی نیست، زشت است و دست به گردن بسته محشورش می کنند. سپس اعلام می کنند این شخص به خدا و پیغمبرش خیانت کرده، چون می توانست به مؤمنی کمک بکند و نکرد

اطاعت از شیطان، انسان را گرفتار عذاب می کند

یکی از گناهانی که انسان را گرفتار عذاب خدا می کند، اطاعت از شیطان است. شیطان چهار نوع حمله دارد: «حمله از جلو، عقب، راست و چپ». شیطان چند نوع فکر تولید می کند که اینها را در مباحث دشمن­ شناسی، وسوسه و فکر توضیح داده ام.

حمله­ های از جلو، وسوسه ­هایی است که در مورد آینده زندگی برای انسان ایجاد می شود. حمله از عقب، وسوسه­ ها و افکاری است که در مورد گذشته انسان است که گفتیم در کدورت ها، شکست ها و گناهان ایجاد می شود. حمله از راست، خطرناکترین حمله نسبت به حمله های شیطان است. حمله از راست بسیار مرموز و خطرناک است و آن حمله از طریق دین و مقدس­ مآبی است که شخص فکر می کند مقام معنوی بلندی دارد. خودش فکر می کند این از نقات قوت اوست؛ اما گاهی نقاط قوت یک شخص هم ممکن است برای او دردسرساز شود؛ مثل، صورت خوشگل، صدای خوب، تقوا، عبادتش، موفقیت های عبادی، جبهه رفتن، خانواده شهید بودن، آزاده بودن، مبارز بودن، یار نزدیک امام و پیغمبر و کسان دیگر بودن و مقامات، خدمات، سوابق خدمتی­ اش هر نوع کمالی می تواند باشد.

بیشتر جهنمی ها و بیشترین کسانی که به اسلام و ائمه در طول سال های گذشته به انقلاب ضربه زدند، خودمان هم داریم می بینیم کسانی هستند که سابقه ­دار هستند؛ کسانی هستند که خوبی هایشان آنها را در مقابل ولایت فقیه و در مقابل نظام و در مقابل انقلاب قرار داده است. سید بودن، روحانی بودن، مرجع تقلید بودن، مجتهد بودن، چیزهایی از این قبیل.

شیطان آدمهایی که اهل کمال هستند و با گناه فاصله می گیرند را از طریق کمالاتشان روی آنها چنبره می زند. بسیار سخت است یک آدمی که اهل کمال است، بتواند تعادلش را روی صراطی که از مو باریکتر و از شمشیر تیزتر است حفظ کند. روی این موضوع در بخش شیطان و صور مقدس مفصل توضیح داده ایم که انسان باید دقت کند که اگر از گناه هم فاصله گرفت، خدای نکرده گناه نکردنش او را به جهنم نبرد.

برا ی برخی شاید گناه نکردن راحت­تر باشد، یعنی اهل معصیت اگر گناه نکنند و جلوی خودشان را بگیرند که به بهشت بروند، این راحتتر است. اما یک کسی که گناه نکند، ولی ظرفیت کمالاتش را هم نداشته باشد، خیلی خطرناک است. از این رو پیامبر فرمود: اگر گناه هم نکنید من از یک چیزی بالاتر از گناه و بدتر از گناه برای شما می ترسم و آن این است که شما آدمهای خوبی شوید و این خوبی ها شما را لوس کند. مثلا وقتی که چشم چنین آدمی به یک گناهکار می افتد، نباید او را کوچک بشمارد و فکر کند که چون الان خودش معصیت نمی کند، پس حتماً از او بهتر است. امام صادق(علیه السلام) فرمود: کسی که گمان می کند حتی از یک نفر هم بهتر است، این آدم، آدم متکبری است.

بنابراین، انسان باید خیلی دقت کند در حمله از سمت راست شیطان و افکاری که شیطان به سر ما می اندازد، افکاری مثل حسادت، تکبر، خودبرتربینی و ناامیدی، بخصوص ناامیدی از رحمت خدا، وسوسه ­ها، بیماری وسواس، اینها افکار شیطانی است. خداوند امر کرده که شما نباید شیطان را اطاعت کنید. کسی که در افکار بد و پلید، افکار ناراحت­ کننده، ناامیدکننده از شیطان تبعیت می کند، اهل جهنم است. شیطان خیلی وقتها می خواهد یک فکرهایی را در سر ما ایجاد کند که ما را غمگین بکند.

می فرماید:« إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّیْطَانِ لِیَحْزُنَ الَّذِینَ آمَنُوا[2] = چنان نجوایى صرفا از «القائات» شیطان است تا كسانى را كه ایمان آورده‏ اند دلتنگ گرداند». حتی اگر این غم را هم کسی بپذیرد، گناهکار است و نباید انسان بیخود غمگین بشود.گاهی شیطان می خواهد با یک خواب، اعصاب مؤمن را خرد کند، مؤمن باید بداند که این حیله و حقه ی شیطان است.

پس فرمود:«وَ مَن یُطِعِ الشَیطانَ یَعصِی الله وَ مَن یَعصی الله یُعَذِبُهُ الله= و هر کس اطاعت شیطان را بکند، حتما معصیت خدا را کرده و هر کس معصیت خدا را بکند، خدا او را عذاب خواهد کرد». بنابراین، ما باید افکار زشت و پلید را بشناسیم. کدامشان حمله از جلو است؟ کدامشان حمله از عقب است؟ کدامشان حمله از راست و کدامشان از چپ است؟ اینها را باید بشناسیم تا اطاعت شیطان را نکنیم.

تکبر» بدترین عذابهای جهنمی را در پی دارد

یکی از گناهانی که بدترین عذاب های قیامت و جهنم برایش اختصاص داده شده تکبر است. تکبر ممکن است در مقابل خدا و معصومین و یا در مقابل مردم صورت بگیرد.

تکبر در برابر خدا، اهل بیت(علیهم‌السلام) و مردم دارای شاخه­های مختلف است. مثلا انسان نسبت به حکمی از احکام خداوند تکبر داشته باشد و زیر بار آن نرود. روشن فکربازی های احمقانه­ای که بعضیها دارند، از نمونه های آن است. تکبر از پذیرفتن احکام الهی، برای انسان خواری دنیا و آخرت را خواهد آورد.

پیامبر می فرماید:«مَن کانَ فِی قَلبِه مِثقالُ حَبَۀٍ مِن خَردَلٍ مِن کِبر اَکَبَه الله عَلی وَجهِه فِی النّار= اگر کسی در دلش به اندازه دانه خردلی تکبر وجود داشته باشد، چه نسبت به خداوند و چه نسبت به بندگان خدا و چه نسبت به اهل بیت(ع) ، خداوند با رو آن شخص را در آتش خواهد انداخت».

تکبر از جمله چیزهایی است که انسان باید یکسره در خودش بگردد، بازبینی کند و حتی از دیگران کمک بخواهد تا ببیند در او هست یا نه. مثلا کسی که زودتر از دیگران سلام کردن، برایش سخت است؛ یا به کوچکتر و به زیردست سلام کردن برایش سخت است؛ این یقینا تکبر دارد. از جمله کسانی که تکبر در مقابل آنها عقوبت سختی دارد، والدین است. پس انسان باید خیلی مراقب باشد و اگر بی­احتیاطی کند، قرنها در جهنم گرفتار خواهد شد. از آن بالاتر استاد است؛ از آن بالاتر اولیاء خدا و ائمه هستند و از آنها بالاتر خداوند تبارک و تعالی است. هرچقدر کسانی که ما با آنها ارتباط داریم، شأن شان بلندتر باشد، تکبر در مقابل آنها خطرناک تر است.

«فخرفروشی» از مظاهر کبر است و بدترین عذاب را در پی دارد

فخرفروشی یعنی انسان به وسیله ی چیزی از چیزهایی که دارد، نزد دیگران اظهار بزرگی کند. مثلا در «زیبایی­اش، مالش، لباسش، هوشش، بچه ­اش، همسرش، خصوصیاتی که همسر و فرزند و بستگانش دارند، محل زندگی ­اش، اتومبیلش، تلفن همراهش، تلویزیونش، وسایل خانه ­اش، سفرهایش، حتی عبادتش» اگر کسی با چیزهایی از این قبیل، به دیگران بخواهد برتری­جویی بکند، مرتکب گناه بزرگ فخر فروشی شده است.

قرآن در این مورد می فرماید: تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِینَ لَا یُرِیدُونَ عُلُوًّا فِی الْأَرْضِ وَلَا فَسَادًا= این سرای آخرت (بهشت) است که آن را برای کسانی قرار داده ایم که بر روی زمین اراده ی برتری جویی ندارند». امام صادق(علیه السلام) در مورد آیه مذکور فرمود: حتی اگر کسی با بند کفشش هم فخرفروشی کند و بگوید مال من بهتر است، به بهشت راه پیدا نمی کند.

گناه خطرناک اسراف، موجب ۳۰۰هزار سال معطلی در قیامت می شود

یکی دیگر از گناهانی که خیلی کمرشکن است و علی(علیه السلام) فرمود: اگر کسی این گناه را مرتکب شود 300 هزار سال در جهنم می ماند و بعد از 300 هزار سال نجات پیدا می کند، گناه اسراف است.

مقام معظم رهبری فرمودند: «کشور ما کشور مسرفی است؛ ما مردم مسرفی هستیم و زیاد داریم اسراف می کنیم». ما متأسفانه در خورد و خوراک اسراف می کنیم و غذا را خیلی دور می ریزیم. شما فکر کنید میزان برنج هایی که ما فقط بیرون می ریزیم اگر بدهیم به همین چند میلیونی که در سومالی گرسنه هستند، مشکل غذایشان برطرف می شود. در مراسم های مختلف، در ایام محرم و صفر چقدر هزینه ­ها اسراف می شود. بعضی از بانیان مراسم های مختلف نمی دانند پول هایشان را چطور خرج کنند. برای همین است که در پارکها می بینید ظرف های یکبار مصرفی که یک سوم عذا خورده شده و دو سومش را در خیابان یا روی چمن ها ریخته اند. هزاران مورد اینطوری هست که افراد غذاهایی بیش از حد نیازشان در خانه جمع می کنند، بعد دور می ریزند. خوراکی هایی مثل نان و میوه را بیش از حد نیازشان می خرند و دور می ریزند.

 می فرماید:« اِعمَلوا وأطیعوا ، لا تَتَّكِلوا ولا تَستَصغِروا عُقوبَةَ اللّه‌ِ عز و جل؛ فَإِنَّ مِنَ المُسرِفینَ مَن لا تَلحَقُهُ شَفاعَتُنا إلّا بَعدَ عَذابِ ثَلاثِمِئَةِ ألفِ سَنَة[1] =  اهل عمل باشید و اطاعت امر خدا را بکنید؛ تکیه بر غیر از عمل و اطاعت خود نکنید؛ عقوبت خدا را کوچک نشمارید؛ شفاعت ما به برخی از مسرفین نمی رسد، مگر بعد از 300 هزار سال».

پس امر خدا را اطاعت کنید و درمقابل حق، مقاومت نکنید. تنها به عمل و اطاعت خودتان تکیه کنید، به اینکه ما اهل بیت شفاعت تان می کنیم و نجات تان می دهیم؛ تکیه نکنید. نگویید ما علی داریم؛ ما حسین داریم؛ تکیه به این حرف ها غیر از عمل و اطاعت خودتان نکنید. عقوبت خدا را کوچک نشمارید. یعنی فکر نکنید که بگویید نه بابا، کی ما را جهنم می برد. جهنم چیست؟ جهنم کجاست؟ انسان باید خیلی دقت کند و به خدا پناه ببرد از اسراف که آسیب آن خیلی جدی است.

در روایت داریم:«مَن قالَ اِنّی فِی الجَنَۀِ فَهُو فِی النّار= هر کس بگوید من بهشتی هستم، جهنمی است». یکی از گناهانی که بسیار خطرناک است، این است که شخص فکر کند بهشتی است و بگوید: من که بهشتی هستم؛ من که وضعم خوب است

آفت زبان مسخره کردن

مسخره کردن و توهين به هيچ يک از بندگان خدا به هر طريقي جايز نيست و

از گناهان بزرگ و حرام است. قرآن کريم در سوره حجرات در مورد حرمت و ممنوع بودن تمسخرو

غيبت و برخي صفات اخلاقي زشت ديگر مي فرمايد :

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسى‏ أَنْ يَكُونُوا خَيْراً مِنْهُمْ وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ

عَسى‏ أَنْ يَكُنَّ خَيْراً مِنْهُنَّ وَ لا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ بِئْسَ الاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمانِ

وَ مَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ (11) يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ

وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَ يُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ

وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ (12 )

ترجمه:

11- اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد نبايد گروهى از مردان شما گروه ديگر را استهزا كنند،

شايد آنها از اينها بهتر باشند، و نه زنانى از زنان ديگر شايد آنان بهتر از اينان باشند،

و يكديگر را مورد طعن و عيبجويى قرار ندهيد، و با القاب زشت و ناپسند ياد نكنيد،

بسيار بد است كه بر كسى بعد از ايمان نام كفر بگذاريد، و آنها كه توبه نكنند ظالم و ستمگرند.

12- اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! از بسيارى از گمانها بپرهيزيد، چرا كه بعضى از گمانها گناه است،

و هرگز (در كار ديگران) تجسس نكنيد، و هيچيك از شما ديگرى را غيبت نكند،

آيا كسى از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده خود را بخورد؟

(به يقين) همه شما از اين امر كراهت داريد، تقواى الهى پيشه كنيد