1- تفرقه و گسستگی اجتماعی:
یکی از عواملی که به بنیان های ثبات یك سیستم لطمه وارد می سازد و استمرار آن را دچار مشكل می كند؛ و ثبات و تعادل جامعه و حكومت را خدشه دار می سازد، تفرقه و گسستگی اجتماعی است.
محصول قواعد و هنجارهای غیر عادلانه حاكم بر جامعه یا وجود وضعیت انومی (بی هنجاری) در جوامع است. انومی به معنای فقدان همبستگی در یك جامعه است كه موجب كشمكش اجتماعی و سرگردانی فردی و منازعه برای قدرت و ثروت می شود. وقتی نیروهای گسستگی بر عوامل همبستگی چیره شوند و پیدایش وجدان مشترك به كندی صورت گیرد، رفتار اجتماعی ناشی از وضعیت انومی افزایش می یابد و كشاكش و ستیز اجتماعی رخ می نمایاند. دوركهایم در حقیقت میان خشونت، جنایت، كج رفتاری اجتماعی و رفتار سیاسی جمعی سنخیتی مشاهده می كند و همه آنها را بر خاسته از آسیب خطرناك تفرقه و گسستگی اجتماعی می داند ( حسین بشیریه، ص 48 -50 ،1374) هشدار علی علیه السلام در خطبه قاصعه (خطبه 192) به اجتناب از تفرق و تشتت ملت از همین آسیب اجتماعی حكایت دارد. امام علیه السلام پس از بیان این كه تاریخ به عنوان یك منبع شناخت تجربی از ضابطه و قانون برخوردار است، قوانین حاكم بر آن را ثابت و قابل تطبیق بر موارد مشابه می داند و رمز تداوم عزت و عظمت جامعه و حكومت را در رابطه مستقیم با رعایت دقیق این قوانین می داند و می فرماید: «فالزموا كل امر لزمت العزة به شانهم… من الاجتناب للفرقه و اللزوم للالفه » یعنی لازمه عزت و سربلندی یك جامعه و حفظ شؤون اجتماعی یك ملت، دوری از تفرقه و گسستگی و اهتمام به اتحاد و همبستگی است. حضرت در جای دیگر این خطبه، خطر این آسیب را به عنوان اصلی عمومی و قانونی كلی با تاكید بیشتر مورد توجه قرار می دهد و همگان را به اجتناب از آن فرا می خواند و می فرماید: آنچه ستون فقرات یك ملت و یك جامعه را خرد می كند و قدرت و توانش را از بین می برد، تفرقه، پشت كردن به یكدیگر و عدم یاری همدیگر است: و اجتنبوا كل امر كسر فقرتهم اوهن منتهم من تضاغن القلوب و تشاحن الصدور و تدابر النفوس و تخاذل الایدی.
معمولا كشاكش های سیاسی نوعی رفتار جمعی هستند كه در شرایط فقدان همبستگی و وجدان جمعی پدید می آیند و جامعه را از توسعه در ابعاد گوناگون باز می دارند. امام علیه السلام می فرماید: حفظ همبستگی و اتحاد در راه حق، هر چند ناخوشایند شما باشد، از اختلاف كلمه و جدایی طلبی در مسیر باطل، كه مورد پسند واقع گردد، بهتر است و به طور قطع خداوند در گذشته و آینده جهان هیچ ملتی را با تفرقه و گسستگی به سعادت و رفاه نرسانده و نخواهد رساند(نهج البلاغه، خطبه 176) در تبیین بیشتر این آسیب اجتماعی، امام در خطبه 25 نهج البلاغه تصریح می كند كه قانون مذكور چنان عام و قطعی است كه حق با تفرقه و گسستگی شكست می خورد و باطل با اتحاد و همبستگی به پیروزی می رسد:
والله لاظن ان هولاء القوم سیدالون منكم باجتماعهم علی باطلهم و تفرقكم عن حقكم؛ به خدا سوگند: گمان می كنم به زودی آنان (ارتش معاویه) بر شما چیره شوند، چرا كه در باطل خود اتحاد و همبستگی دارند و شما در حق دچار تفرقه و اختلاف هستید.

صفحات: 1 · 2 · 3