اقامه حدود در زمان غیبت به طور عام
در عصر غیبت که دسترسی به امام معصوم (ع) نیست، از آنجا که حاکم باید کسی باشد که شایستگی فتوا را داشته باشد فقهای جامع¬الشرایط عهده دار و مجری امور می¬گردند. احادیثی نیز بر این مسأله دلالت دارند.
مانند:
«وَ أمّا الحوادث الواقعه فارجعوا فیها الی رواۀ حدیثنا، فَإنَّهُم حُجَّتی علیکُم و أنا حُجة الله علیهم»
در رویدادها و پیش آمدها، به راویان حدیث ما مراجعه کنید، آنان حجت من بر شما هستند و من حجت خدا بر آنان می¬باشم.
در این حدیث کسانی را که راوی احادیث ائمه و آگاه بر فقه اهل بیت و احکام خدا هستند از سوی حضرت حجت «سلام¬الله علیها» به عنوان نیابت معرفی شده¬اند و حکم داوری آنان، حکم امام زمان قلمداد شده است.
«مجاری الامور و الاحکام علی ایدی العلماء بالله، الامناء علی حلاله و حرامه»
جریان کارها و احکام الهی به دست علمای دین است که امین حلال و حرام خداوند می¬باشد.
این حدیث کسانی را عهده دار مسئولیت حکومت و نظام اسلامی می¬داند که فقیه و متعهد به شریعت باشند.
ولی دراینکه اقامه حدود توسط ولی فقیه اجرا گردد نظریات متعددی وجود دارد، که برخی قائل به جوازند و برخی قائل به عدم جواز و برخی دیگر قائل به توقف¬اند. که ما در اینجا به بررسی برخی قائلین به جواز و عدم جواز و ادلّه آنها می¬پردازیم.
قائلین به جواز اجرای حدود در زمان غیبت
شیخ طوسی و شیخ صدوق
شیخ طوسی و شیخ صدوق می¬گویند:
اقامه حدود در زمان غیبت از طرف فقهاء جایز است غیر از قتل و جرح.
ابن زهره
«و یجوز للحاکم أن یحکم بعلمه فی جمیع الاشیاء من الاموال و الحدود و القصاص غیر ذلک»
«جایز است برای حاکم اینکه حکم کند به علم خودش در همه موارد، که بیان شد از اموال و حدود و قصاص و غیر اینها».
ایشان در امر قضاوت چند امر را معتبر دانسته است که عبارتند از: 1- عالم به حق در حکم باشد. 2- عادل باشد. 3- خردمند باشد. 4- خوش فکر و اندیشمند باشد. 5- شکیبا و باتقوا باشد. 6- در انجام وظایف و اختیارات خویش توانمند باشد، یعنی بتواند حدود الهی را به خوبی اجرا نماید.
علامه حلّی
علامه حلّی در کتاب مختلف قائل است به اینکه:
اجرای حدود از طرف فقیه جامع¬الشرایط لازم است و الّا باعث ارتکاب معاصی می¬گردد. ایشان به حدیث عمر بن حنظلۀ استناد نموده¬اند.
شهید اول
شهید اول در کتاب دروس ضمن مباحث امر به معروف می¬گوید:
«الحدود و التعزیرات الی¬الامام و نائبه و لو عموماً فیجوز فی حال الغیبه للفقیه – الموصوف بما یأتی فی القضا- إقامتها مع-المکنه – و تجب علی العامه تقویته».
حدود و تعزیرات مربوط به امام و نائب امام است ولو به صورت عمومی، پس جایز است در حال غیبت برای فقیه که وصف شده به چیزی که در قضا می¬آید- اقامه آن قضا با تمکّن – و تقویت حدود بر عموم واجب است.
شهید اول در این عبارت اقامه حدود را از اختیارات فقیه در زمان غیبت دانسته و بر لزوم تقویت آن بر عموم مردم توجه کرده است.
شهید ثانی
شهید ثانی در مسالک گفته است:
«وَ قیل یجوز للفقهاء أقامۀ الحدود فی حال غیبۀ الامام»
گفته شده است: جایز است برای فقها اقامه حدود در زمان غیبت امام. یعنی اجرای حدود از طرف فقها جامع¬الشرایط در زمان غیبت و وجوب رفتن نزد آنها برای قضاوت و اجرای حدود الهی جایز است.
و فرموده است:
هذا القولُ مذهب الشیخین و جماعۀ من الاصحاب و به روایۀ عن الصادق (ع) و فی طریقها ضعف و لکن روایۀ عمر بن حنظله مؤیده لذلک، فإنَّ إقامۀ الحدود ضرب من الحکم و فیه مصلحۀ کلیۀ و لطف فی ترک المحارم و حسم لانتشار المفاسد و هو قوی.
این قول مذهب شیخین و جماعتی از اصحاب است، و روایتی از امام صادق (ع) است که در سلسله سند آن ضعف وجود دارد، ولی روایت عمر بن حنظله آن را تأیید می¬کند. پس به درستیکه اقامه حدود قسمتی از حکم است و در آن مصلحت کلی است و در ترک محارم زمانیکه مفاسد نشر پیدا کند، لطف است و این قول قوی است.
ابن سعید
ابن سعید در الجامع للشرائع می¬گوید:
«وَ یتولّی الحدود إمام الاصل أو خلیفه أو من یأذنان له فیه»
امام معصوم (ع) یا جانشین او یا کسی که از طرف امام معصوم (ع) و جانشین او اجازه دارد، می¬تواند حدود را اجرا کند.
صاحب جواهر
صاحب جواهر هم در رأس موافقین قرار دارد و معتقد است بیشتر امامیه برآنند که افرادی که دارای شرایط عدالت و اجتهاد در سطوح بالا هستند می¬توانند در زمان غیبت بر افرادی که مرتکب جرایم حدی می¬شوند حدود شرعی را اجرا نمایند.
امام خمینی «رحمۀ¬الله علیه»
از فقهای نامدار معاصر، امام خمینی (ره) در تحریرالوسیله در آخر کتاب امر به معروف و نهی از منکر آورده است:
مسأله 1
لیس کاحد تکفّل الامور السیاسیۀ کاجراء الحدود و القضائیه و المالیّه کإخذ الخرابات و المالیّات الشرعیه إلا امام المسلمین (ع) و مِن نصبه لذلک.
هیچ کس نمی¬تواند امور سیاسی مانند اجرای حدود و قضاوت و مالیه، مانند گرفتن مالیات و مالیاتهای شرعی را برعهده بگیرد، مگر امام مسلمین و کسی که از سوی او منصوب است.
مسأله 2
فی عصر غیبۀ ولی الامر و سلطان العصر «عج» یقوم نوّابه العامه و هم الفقهاء الجامعون لشرائط الفتوی و القضاء مقامه فی اجراء السیاسات و سایر مالِلإمام (ع) الّا البدأه بالجهاد.
در عصر غیبت حضرت ولی امر و سلطان عصر «عج» نواب عامه آن حضرت که عبارتند از فقهای جامع¬الشرایط فتوی و قضا -–قائم مقام او می¬باشند و تمام امور سیاسی را اجرا می¬کنند مگر جهاد ابتدایی.
موضوعات: گلچین
لینک ثابت
