حدیث روز/ سخن پیامبر(ص) درباره فایده رنج و تلاش

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرموده اند خدا دانش را در رنج و تلاش و گرسنگی قرار داده اما مردم آن را در سیری و آسایش می جویند.

به گزارش فرهنگ نیوز،پیامبر خدا حضرت محمد مصطفی صلی‏ الله ‏علیه و ‏آله فرمودند:

خداوند عز و جل می‏ فرماید : «پنج چیز را در پنج چیز نهادم ؛ امّا مردم ، آنها را در پنج چیزِ دیگر می ‏جویند و نمی ‏یابند : دانش را در گرسنگی و رنج و تلاش قرار دادم، در حالی که مردم آن را در سیری و آسایش می ‏جویند . در نتیجه آن را نمی ‏یابند.

متن حدیث:

رسول الله صلی‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم:

إنَّ اللّه‏َ عز و جل یَقولُ : وَضَعتُ خَمسَةً فی خَمسَةٍ وَالنّاسُ یَطلُبونَها فی خَمسَةٍ فَلا یَجِدونَها : وَضَعتُ العِلمَ فِی الجوعِ وَالجَهدِ وَالنّاسُ یَطلُبونَهُ بِالشّبعَةِ وَالرّاحَةِ فَلا یَجِدونَهُ

آه جانسوز حضرت و ناله مردم

ثُمَّ انَّت اَنَّةً اَجهَشَ القَومُ لَها بِالبُکاء

حضرت وقتی نشست آهی کشید و ناله اش آنچنان جانسوز بود که تمام مهاجرین و انصار و زن و مرد شروع به گریه کردند. آنگونه که از ناراحتی به حالت زاری افتاده بودند.

فَارتَجَّ المجلِسُ

سپس مجلس متشنج شد.

ثُمَّ امهَلَت هُنَیَّةً حَتّی اذا سَکَنَ نَشیجُ القَومِ وَ هَدَات فَورَتُهُم

حضرت مدتی مهلت دادند تا قوم آرامش پیدا کنند و مجلس آرام گیرد.

چگونگی پوشش و حجاب حضرت زهرا(س)

حضرت زهرا(س) خمار و جلباب بر سر کردند و در میان گروهی از زنان راهی مسجد شدند در حالیکه بین ایشان و مردان مهاجر و انصار پرده ای افکنده بودند….

مقدمات رفتن حضرت زهرا(س) به مسجد

لَمّا اَجمَعَ ابوبَکرٍ وَ عُمَرٍ عَلی مَنعِ فاطِمَةَ فَدَکاً وَ بَلَغَها ذلِکَ.

زمانی که ابوبکر و عمر تصمیم گرفتند که مانع رسیدن فدک به حضرت زهرا(س) شوند این خبر که به حضرت زهرا(س) رسید

لاثَت خِمارَها عَلی رَاسِها

خمار(چیزی بزرگتر از روسری فعلی که سر و سینه و گردن را می پوشاند) را بر سر کرد.

وَاشتَمَلَت بِجِلبابِها

و جلباب (نوعی پوشش سراسری بوده که بر روی لباسها می پوشیدند شاید چیزی شبیه عبای امروز یا پیراهن بلند عربی)، حضرت آن پوشش سراسری را نیز پوشیدند.

وَ اَقبَلَت فی لُمَّةٍ مِن حَفَدَتِها وَ نِساءِ قَومِها

حضرت زهرا(س) در میان گروهی از اعوان و یاران و خویشاوندان حرکت کردند

تَطَاُ ذُیُولَها

ایشان در راه رفتن پا بر روی لباسشان می گذاشتند که نشانه بلندی لباس حضرت است که زیر پا قرار می گرفته.

ما تَخرِمُ مِشیَتُها مِشیَةَ رَسُولِ الله(ص)

راه رفتن حضرت هیچ کم از راه رفتن پیغمبر اکرم(ص) نداشت و با همان متانت و وقار حرکت می کردند.

ورود حضرت زهرا(س) به مسجد

حَتّی دَخَلَت عَلی اَبی بَکرٍ وَ هُوَ فی حَشدٍ مِنَ المُهاجِرینَ وَ الانصارِ وَغَیرِهِم

تا اینکه حضرت وارد شدند بر ابی بکر در مسجد درحالیکه گرداگرد او را جمع زیادی از مهاجرین و انصار و دیگر مسلمین گرفته بودند.

فَنیطَت دُونَها مُلاءةٌ

با ورود حضرت به مسجد میان ایشان و مردهای مهاجر و انصار که گرداگرد ابی بکر بودند پرده ای آویخت شد. این هم از اموری است که برای حفظ حضرت از نگاه مردان و احترامی بوده که به صورت سنت درآمده و امروزه نیز در مجالس مذهبی رعایت می گردد.

برکت زیر سایه درختان

درختان، عامل اصلی تغذیه و حاوی درس‌های فراوان برای ما انسان‌ها هستند.

خداوند متعال، کره زمین را از هر جهت آماده و مهیّا برای زندگی و رشد همه سویه انسان قرار داده است و می‌فرماید: «الَّذي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ مَهْداً وَ سَلَكَ لَكُمْ فيها سُبُلاً وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْ نَباتٍ شَتَّى؛[طه/53] همان كسى كه زمين را برايتان گهواره‌‏اى ساخت، و براى شما در آن، راه‌ها ترسيم كرد و از آسمان آبى فرود آورد، پس به وسيله آن رُستني‌هاى گوناگون، جفت جفت بيرون آورديم.» با توجّه به این آیه شریفه مراحل آماده‌سازی زمین، به مرحله روییدنی‌های مختلف از دل آن منتهی می‌شود. در آستانه فصل بهار و موعد درختکاری رهبر معظّم انقلاب همچون هر سال مراسم درختکاری را نماد احترام مردم به طبیعت سرسبز ایران عزیز خواندند و افزودند: همه باید قدردان این موهبت الهی باشند.[1] این هدیه الهی برکات فراوانی دارد که در این نوشتار، ضمن بیان مراحل آماده سازی زمین برای انسان، به درسی مهمّ از گیاهان(به خصوص درختان) از دیدگاه معارف و متون دینی می‌پردازیم.

مراحل آماده‌سازی زمین
کره خاکی عظیم الجثّه زمین و دَوَران آن، باید به شکلی تنظیم و کنترل شود که موجوداتِ بر روی آن(به خصوص انسان‌ها) به راحتی بتوانند بر روی آن استقرار یافته و زندگی کنند! در مرحله بعد، باید راه‌هایی برای دسترسی انسان‌ها به یکدیگر و به منابع مورد نیازشان فراهم آید. بعد از این دو مرحله نوبت به گیاهان می‌رسد. گرچه در دو مرحله پیشین با استفاده از واژه “لَکُم” به فواید گهواره بودن و راه‌های بر روی آن اشاره شده است؛ امّا در مرحله سوم، قرآن کریم به شکل ویژه‌ای به موارد استفاده از گیاهان تصریح می‌کند و می‌فرماید: «كُلُوا وَ ارْعَوْا أَنْعامَكُمْ إِنَّ في‏ ذلِكَ لَآياتٍ لِأُولِي النُّهى‏؛[طه/54] بخوريد و دام‌هايتان را بچرانيد كه قطعاً در اينها براى خردمندان نشانه‌‏هايى است.» به خوبی روشن است که گیاهان و روییدنی‌های زمین، خادمان حیوانات و انسان‌ها هستند. در قرآن کریم به بعضی از این خدمت‌ها اشاره شده است. مثلاً در مورد خلقت زنبور عسل می‌فرماید: «وَ أَوْحى‏ رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذي مِنَ الْجِبالِ بُيُوتاً وَ مِنَ الشَّجَرِ وَ مِمَّا يَعْرِشُون‏؛[نحل/68] و پروردگار تو به زنبور عسل وحى[الهام غريزى‏] كرد كه از پاره‌‏اى كوه‌ها و از برخى درختان و از آنچه داربست[و چفته‌‏سازى‏] مى‌‏كنند، خانه‌‏هايى براى خود درست كن.» درختان، نقش اساسی در امنیّت زنبور و بسیاری از موجودات زنده دیگر از جمله انسان‌ها دارند. ناگفته پیداست که در صورت از بین رفتن درختان، امنیّت غذایی، هوای پاک و دیگر ضروریّات زندگی انسان به طور جدّی به خطر می‌افتد.

مدرسه طبیعت
روییدنی‌های از زمین، موجودات زنده‌ای هستند که در سراسر کره زمین منتشر شده‌اند. به فرموده قرآن کریم، رشد و نموّ گیاهان(به خصوص در مورد درختان میوه)، حاوی درس‌های مهمّی است.[2] لذا می‌فرماید: «يُنْبِتُ لَكُمْ بِهِ الزَّرْعَ وَ الزَّيْتُونَ وَ النَّخيلَ وَ الْأَعْنابَ وَ مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ إِنَّ في‏ ذلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُون‏؛[نحل/11] به وسيله آن، كشت و زيتون و درختان خرما و انگور و از هر گونه محصولات[ديگر] براى شما مى‏‌روياند. قطعاً در اينها براى مردمى كه انديشه مى‏‌كنند نشانه‌‏اى است.» پس مجموعه گیاهان روی زمین، بسان مدرسه‌ای انسان‌ساز هستند که درس‌های گوناگونی در آن تعلیم می‌شود؛ درس رشد، بالندگی، استقامت، شروع دوباره، معاد و…! درختان(به خصوص درختان میوه)، معلّمانی دلسوز هستند که به نوعی، حقّ مادری نیز بر انسان‌ها و حیوانات دارند؛ زیرا بسیاری از موادّ غذایی آنها را تأمین می‌کنند. درختانی که بدون هیچ زحمت و سر و صدایی درس معاد و زنده شدن دوباره به انسان می‌دهند و بسیاری از آنها با میوه‌ها و برگهایشان او را تغذیه می‌کنند. احترام و شکر این نعمت بزرگ، چنان اهمیّتی دارد که امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «لا تَقطَعُوا الثِّمارَ فَيَبعَثُ اللَّهُ عَليكُمُ العَذابَ صَبّاً؛[3] درختان ميوه را قطع نكنيد كه خداوند بر سر شما عذاب فرو مى ريزد.» 

نتیجه اینکه؛ یکی از مهم‌ترین مراحل آماده‌سازی زمین برای سکونت انسان در آن، مرحله رشد گیاهان و درختان است. درختان، ضمن برکات مادّی، از جمله تغذیه انسان‌ها، حاوی درس‌های مهمّی همچون درس معاد و رشد و تکانل و سخاوت و استقامت و… هستند. باید قدردان این نعمت بزرگ الهی باشیم.

پای درس مادران شهداء

- مادران شهدا، درس شهامت و سبقت در راه خدا را به همه تعلیم دادند.

گرچه همه کسانی که آرزوی شهادت داشته‌اند به این توفیق دست نیافته‌اند امّا کسی که طالب شهادت نباشد قطعاً به این توفیق دست نمی‌یابد گرچه در میدان جنگ کشته شده باشد. قرآن کریم می‌فرماید: «مِنَ الْمُؤْمِنينَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى‏ نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْديلاً؛[احزاب/23] از ميان مؤمنان مردانى‏اند كه به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه وفا كردند. برخى از آنان به شهادت رسيدند و برخى از آنها در [همين‏] انتظارند و[هرگز عقيده خود را] تبديل نكردند.» توضیح اینکه؛ اگر کسی در میدان نبرد در مقابل دشمنان کشته شود امّا فکر و عقیده او بر خلاف مسیر الهی باشد شهید نشده است و مقام شهید را نیز نخواهد داشت. به عنوان مثال اگر کسی با قصد بهره‌برداری‌های شخصی و مادّی پا به میدان نبرد گذارد و کشته شود چون در راه خدا نبوده شهید نیست. بعد از این مقدّمه، در این نوشتار به یکی از مهمترین عوامل تربیت و رشد شهداء، یعنی مادران شهداء می‌پردازیم. در متن ذیل به چند مورد از ویژگی‌های مادران شهداء که باعث شدند فرزندانشان در میدان نبرد، با نیّتی صحیح حاضر شده و توفیق شهادت یابند را بررسی می‌کنیم.

شهامت مادران و همسران شهداء
دینداری در بسیاری از مواقع نیاز به شهامت خاصّی نیست امّا وقتی پای دارایی‌های انسان اعمّ از مال و جان و فرزند انسان به میان می‌آید، شجاعت ویژه‌ای را می‌طلبد. میدان مبارزه، همواره از بزرگترین صحنه‌های سنجش عیار شجاعت انسان‌ها بوده است. تنها جوانانی شجاعانه پا به میدان جهاد می‌گذارند که قبل از آن توسّط مادرانی باشهامت تربیت شده‌اند. نمود شجاعت مادران شهداء را می‌توان در نحوه رفتار آنها بعد از شهادت فرزندانشان یافت. پیرامون این موضوع داستان‌های متعدّدی از شهامت و دلیری مادران شهداء در تاریخ اسلام نقل شده است. داستان روانه شدن فرزند حضرت مسلم ابن عوسجه به سوی میدان جنگ به واسطه دستور مادرش، نهیب همسر زهیرابن قین به او برای پیوستن به سپاه امام حسین(علیه السلام) تنها دو نمونه از شهامت‌های خانواده‌های شهداست.

اذن پدر و مادر شهید
جهاد در راه خدا گاهی بر تک تک افرادی که توان جهاد دارند واجب است و گاهی تعداد خاصّی برای انجام جهاد کافی هستند. شکل اوّل را جهاد عینی و قسم دوم را جهاد کفایی می‌نامند. در نوع جهاد عینی هیچ اجازه‌ای لازم نیست؛ زیرا اطاعت امر خدا بر هر امر دیگری ارجح است. امام علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «لا طاعَةَ لَمخْلُوقٍ فى‏ مَعْصِيَةِ الْخالِق؛[1] تبعيّت از مخلوق در معصيت پروردگار جايز نيست.» در موارد جهاد کفایی امّا؛ نقش جهادگر شدن یا نشدن فرزندان، ارتباط ملموسی با اذن پدر و مادر آنها دارد. پیامبر خدا در این رابطه می‌فرمایند: «اَحَبُّ الاعمالِ اِلَی اللهِ الصَّلاةُ لِوَقتِها ثُمَّ بِرُّ الوالِدَین ثُمَّ الجِهادُ فی سَبیلِ اللهِ؛[2] بهترین کارها در نزد خدا نماز به وقت است ، آنگاه نیکی به پدر و مادر ، آنگاه جنگ در راه خدا!» از جمله مواردی که تفاوت پدران و مادران شهداء از والدین دیگران مشخّص می‌شود همین مورد است. یک پدر یا مادر شهید نه تنها اجازه می‌دهد تا فرزندش پا در رکاب جهاد کرده و جان خود را تقدیم راه خدا کند بلکه با دست خودش پاره تن خود را راهی میدان می‌کند