پای درس مادران شهداء

- مادران شهدا، درس شهامت و سبقت در راه خدا را به همه تعلیم دادند.

گرچه همه کسانی که آرزوی شهادت داشته‌اند به این توفیق دست نیافته‌اند امّا کسی که طالب شهادت نباشد قطعاً به این توفیق دست نمی‌یابد گرچه در میدان جنگ کشته شده باشد. قرآن کریم می‌فرماید: «مِنَ الْمُؤْمِنينَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى‏ نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْديلاً؛[احزاب/23] از ميان مؤمنان مردانى‏اند كه به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه وفا كردند. برخى از آنان به شهادت رسيدند و برخى از آنها در [همين‏] انتظارند و[هرگز عقيده خود را] تبديل نكردند.» توضیح اینکه؛ اگر کسی در میدان نبرد در مقابل دشمنان کشته شود امّا فکر و عقیده او بر خلاف مسیر الهی باشد شهید نشده است و مقام شهید را نیز نخواهد داشت. به عنوان مثال اگر کسی با قصد بهره‌برداری‌های شخصی و مادّی پا به میدان نبرد گذارد و کشته شود چون در راه خدا نبوده شهید نیست. بعد از این مقدّمه، در این نوشتار به یکی از مهمترین عوامل تربیت و رشد شهداء، یعنی مادران شهداء می‌پردازیم. در متن ذیل به چند مورد از ویژگی‌های مادران شهداء که باعث شدند فرزندانشان در میدان نبرد، با نیّتی صحیح حاضر شده و توفیق شهادت یابند را بررسی می‌کنیم.

شهامت مادران و همسران شهداء
دینداری در بسیاری از مواقع نیاز به شهامت خاصّی نیست امّا وقتی پای دارایی‌های انسان اعمّ از مال و جان و فرزند انسان به میان می‌آید، شجاعت ویژه‌ای را می‌طلبد. میدان مبارزه، همواره از بزرگترین صحنه‌های سنجش عیار شجاعت انسان‌ها بوده است. تنها جوانانی شجاعانه پا به میدان جهاد می‌گذارند که قبل از آن توسّط مادرانی باشهامت تربیت شده‌اند. نمود شجاعت مادران شهداء را می‌توان در نحوه رفتار آنها بعد از شهادت فرزندانشان یافت. پیرامون این موضوع داستان‌های متعدّدی از شهامت و دلیری مادران شهداء در تاریخ اسلام نقل شده است. داستان روانه شدن فرزند حضرت مسلم ابن عوسجه به سوی میدان جنگ به واسطه دستور مادرش، نهیب همسر زهیرابن قین به او برای پیوستن به سپاه امام حسین(علیه السلام) تنها دو نمونه از شهامت‌های خانواده‌های شهداست.

اذن پدر و مادر شهید
جهاد در راه خدا گاهی بر تک تک افرادی که توان جهاد دارند واجب است و گاهی تعداد خاصّی برای انجام جهاد کافی هستند. شکل اوّل را جهاد عینی و قسم دوم را جهاد کفایی می‌نامند. در نوع جهاد عینی هیچ اجازه‌ای لازم نیست؛ زیرا اطاعت امر خدا بر هر امر دیگری ارجح است. امام علی(علیه السلام) می‌فرمایند: «لا طاعَةَ لَمخْلُوقٍ فى‏ مَعْصِيَةِ الْخالِق؛[1] تبعيّت از مخلوق در معصيت پروردگار جايز نيست.» در موارد جهاد کفایی امّا؛ نقش جهادگر شدن یا نشدن فرزندان، ارتباط ملموسی با اذن پدر و مادر آنها دارد. پیامبر خدا در این رابطه می‌فرمایند: «اَحَبُّ الاعمالِ اِلَی اللهِ الصَّلاةُ لِوَقتِها ثُمَّ بِرُّ الوالِدَین ثُمَّ الجِهادُ فی سَبیلِ اللهِ؛[2] بهترین کارها در نزد خدا نماز به وقت است ، آنگاه نیکی به پدر و مادر ، آنگاه جنگ در راه خدا!» از جمله مواردی که تفاوت پدران و مادران شهداء از والدین دیگران مشخّص می‌شود همین مورد است. یک پدر یا مادر شهید نه تنها اجازه می‌دهد تا فرزندش پا در رکاب جهاد کرده و جان خود را تقدیم راه خدا کند بلکه با دست خودش پاره تن خود را راهی میدان می‌کند