آسیب شناسی اخوت دینی

در ادامه آیه اخوت، قرآن مجید به شش گناه اجتماعی پرداخته که هر کدام به نوبه خود می توانند پایه های جامعه دینی را سست و دلهای مؤمنان را از هم بگسلند و تار و پود جامعه اسلامی را گرفتار آفت و آسیب سازند.

این گفتار و رفتار شش گانه به ترتیب عبارتند از:

* استهزاء و مورد سخریه قرار دادن یکدیگر چه زن و چه مرد

* عیبجویی و طعن را رواج دادن

* یکدیگر را با القاب زشت و ناپسند یاد کردن

* گمان بد و سوءظن نسبت به یکدیگر داشتن

* تجسس و جستجوگری در کار دیگران نمودن

* غیبت و زشت یادی از برادر دینی انجام دادن(7)

از آن جا که اسلام امنیت کامل و همه جانبه اجتماعی را مورد نظر دارد و بر این باور است که: مال، جان، ناموس و آبروی مسلمانان به عنوان چهار سرمایه اصلی باید از هرگونه تعرّض مصون بماند. این دستور شش گانه را برای تأمین امنیت فراگیر صادر نموده است.

این شش صفت اگر در جامعه رواج یابد مانند خوره اندام جامعه دینی را خواهد خورد و شکوه و شوکت جامعه اسلامی را درهم فرو خواهد ریخت از این رو به شدت از این رفتارهای ششگانه نهی شده که آخرین آن غیبت است.

“غیبت” معلول دو علت پیشین در این آیه است یعنی بدگمانی و تجسس، زیرا گمان بد سرچشمه تجسس است و تجسس موجب افشای عیوب و اسرار پنهانی و آگاهی بر این امور سبب غیبت می شود که اسلام از معلول و علت همزمان نهی کرده است.

آن گاه برای این که زشتی عمل «غیبت» را گوشزد کند، آن را در ضمن یک مثال روشن و گویا و همه کس فهم ترسیم می کند و می گوید:

«ایحب احدکم ان یأکل لحم اخیه میتاً فکرهتموه؛(8) آیا هیچ یک از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ قطعاً از این امر کراهت دارد».

آبرو وحیثیت اجتماعی برادر مؤمن مانند گوشت تن و جان اوست زیر سؤال بردن آبرو به وسیله غیبت و افشای اسرار پنهانی مانند خوردن گوشت تن اوست.

تعبیر به «مرده و مردار» به این جهت است که کسی را که غیبت می کنید قادر بر دفاع از خود نیست و یا به خاطر این است که گناه غیبت مسمومیت اجتماعی ایجاد می کند، دلهای پاک و خوشبین را به یکدیگر بدبین و چرکین می سازد