کتابی مهم در آشنایی با زندگی امام رضا(علیه السلام)

عیون اخبارالرضا یکی از کتاب های بسیار مهم و تاریخی درباره زندگی و،آثار و روایات مربوط به حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام است که شامل روایات ارزشمندی درباره تاریخ حیات شریف ایشان و مسائل تاریخی مربوطه را داراست.

فرآوری: محمد باعزم - بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان

عُیونُ أخْبارِ الرّضا (علیه السلام) کتابی حدیثی درباره زندگی، آثار و روایات امام علی بن موسی الرضا(علیه السلام) نوشته شیخ صدوق متوفای ۳۸۱ عالم دینی شیعه امامیه در قرن چهارم هجری است. احادیث این کتاب در ۶۹ باب تنظیم شده است که بخشی از آنها گفته‌های خود امام رضا(علیه السلام) است و بخشی دیگر احادیثی است که او از امامان پیش از خود، روایت کرده‌ است. عیون اخبار الرضا موضوع واحدی ندارد و به همین سبب در موضوعات مختلفی چون فقهی، اخلاقی ، سیره و کلام از منابع مهم شیعه به شمار می‌رود و در میان علمای شیعه به عیون الأخبار نیز شهرت دارد.

كتاب عیون اخبار الرضا، از معتبرترین منابع روایى شیعه است كه مانند دیگر كتاب‏هاى شیخ صدوق، از ارزش و اعتبار خاصى برخوردار است. این كتاب، در شرح و توضیح بسیارى از عقاید شیعه كتابى ارزش‏مند و مفید مى‏باشد. شیخ صدوق، با جمع‏آورى سخنان و بحث‏هاى امام رضا(علیه السلام) با دیگر دانشمندان آن دوران، بسیارى از مباحث مهم اسلامى را مطرح كرده است.

محتوای موجود در کتاب

از جمله آثار ارزشمند شیخ صدوق کتاب گرانسنگ عیون اخبار الرضا (علیه السلام) است که در دو جلد به ذکر حالات ، مناقب و فضایل ، مباحث ، مناظرات ، احادیث ، … نقل شده از علی بن موسی الرضا (علیه السلام) پرداخته است .

در جلد اول به مباحث توحید ، امامت ، عصمت انبیاء علیهم السلام و امامان (علیهم السلام) ، مناظرات ایشان با عالمان ادیان غیر اسلام ، ماجرای اصحاب رس و نیز هاروت و ماروت ، … اشاره شده است .

در جلد دوم به روایات نقل شده از حضرت در باب فضایل امیر مؤمنان (علیه السلام) ، مشاهده احوال زنان امت در معراج توسط پیامبر (صلی الله علیه و آله) ، ماجرای گاو بنی اسرائیل ، توصیه به صله رحم ، خواص برخی میوه ها ، فضیلت زیارت امام حسین (علیه السلام) ، برخی قصه های انبیاء (علیهم السلام) ، بیان اصول و فروع و برخی احکام به فضل شاذان ، حسادات مامون به خضرت ، مسموم کردن حضرت ، شهادت و ثواب زیارت حضرت ، … اشاره شده است.

در تاریخ شیعه سه کتاب عمده با نام عیون نگارش شده است و این در حالی است که نحوه تمایز آنها با یکدیگر بر اساس پسوندهایی که در ادامه نام کتاب وجود دارد،شناخته می شود.

1.«‌عیون الأخبار‌» و «‌عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب الابرار‌» که هر دو توسط یحیی بن بطریق (قرن۷) نگاشته شده است.

2.«‌عیون الأخبار‌» که توسط ابومحمد عبدالرحمن بن ابی بکر نیشابوری رازی نوشته شده است.

3. «‌عیون الأخبار و الآثار فی ذکر النبی المصطفی المختار و وصیه علی بن ابی طالب قاتل الکفار و آله الأئمة الاطهار‌» که عماد الدین ادریس بن حسن عبدالله الأنف آن را نگاشته است.

در تاریخ اسلام و به خصوص در شیعه که اهتمام دانشمندان به ثبت و ضبط تاریخ داشته اند نشان می دهد که میزان علاقمندی و اهتمام آنان و مردمانی که در دوره های متفاوت زندگی می کردند نسبت به زندگی ائمه چه اهمیتی داشته است که از دیرباز به نگارش چنین کتاب هایی همت ورزیده اند. این کتاب به زبان فارسی نیز ترجمه شده است و مطالعه آن می تواند مفید باشد

قلم دیگر نمی تواند جسارت به دختر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) را به رشته تحریر در آورد و زبان شرمسار است که بگوید هنگامی که درب منزل آتش گرفت فاطمه (سلام الله علیها) در پشت در بود! تنها به ارائه سند البلاذری از علمای اهل سنت در این باره اکتفا می کنیم که می نویسد: انّه حصر فاطمه (سلام الله علیها) فی الباب حتی اسقطت محسناً ؛ … فاطمه را چنان در میان در فشرد که محسن را سقط کرد(8) این موضوع در اثبات الوصیة مسعودی و نیز موتمر علماء بغداد از مقاتل بن عطیه نیز آمده است. (9)

علامه مجلسی از علمای شیعه در بحارالانوار به نامه ای از عمر بن خطاب به معاویه اشاره می نماید که در آن می گوید: «فرکلت الباب و قد الصقت احشاء ها بالباب تترسه و سمعتها و قد صرخت صرخة حسبتها قد جعلت اعلی المدینه اسفلها…؛  در حالی که او (فاطمه (سلام الله علیها) سینه خود را به درب چسبانده و خود را به پشت درب پوشانده بود با لگد محکم به درب خانه زدم و شنیدم فریادی کشید که گمان کردم شهر مدینه زیر و رو شده است… (10)

حکایت میخ در!

مقاتل بن عطیه در مؤتمر می گوید: وقتی فاطمه (سلام الله علیها) پشت درب آمد تا عمر و دیگران را برگرداند، او فاطمه را بین در و دیوار به شدت فشار داد تا فرزندش سقط شد و میخ در به سینه زهرا(سلام الله علیها) فرو رفت: و لما جاء ت فاطمه خلف الباب الترد عمر و حزبه، عصر عمر فاطمه بین الحائط و الباب عصرة شدیدة قاسیة حتی السقطت جنینها و نبت مسمار الباب فی صدرها…» (11)

بدون اذن وارد نشوید!

شرح سوختن در و شکستن باب و فشار بین دیوارها و حکایت میخ در، همگی وقایع تاریخی بی جوابی هستند. مگر در مصحف شریف قرآن نیامده است: یا ایها الذین امنوا لا تدخلوا بیوت النبی الا ان یوذن لکم؛ ای کسانی که ایمان آورده اید بدون اذن به خانه های پیامبر وارد نشوید. (احزاب/53)

و چه کسی است که گواهی ندهد که خانه فاطمه(سلام الله علیها) خانه رسول خداست و حرمت منزل او حرمت منزل پیامبر(صلی الله علیه و آله). این سوال بی پاسخ در همه تاریخ مانده است! چه کسی پاسخش را می دهد؟! جز دل های سوخته و آه های حسرت! ننگ بر پیشانی مسلمانان که با دختر رسول خدا(صلی الله علیه و آله) پس از او، چنین کردند!

آتش بر در خانه حضرت زهرا علیهاالسلام!

اسناد تاریخی اهل سنت در شهادت زهرا(سلام الله علیها)!

چه کسی است که گواهی ندهد که خانه فاطمه(سلام الله علیها) خانه رسول خداست و حرمت منزل او حرمت منزل پیامبر. این سوال بی پاسخ در همه تاریخ مانده است! چه کسی پاسخش را می دهد؟! جز دل های سوخته و آه های حسرت! ننگ بر پیشانی مسلمانان که با دختر رسول خدا پس از او، چنین کردند

در مقاله قبلی به بررسی مستندات تاریخی شهادت حضرت زهرا(سلام الله علیها) براساس منابع اهل سنت و شیعه پرداختیم و اسناد هجوم به منزل حضرت علی(علیه السلام) و انباشتن هیزم بر درب خانه را مورد بررسی قرار دادیم. در این نوشتار به بررسی سایر اسناد در این واقعه تاریخی می پردازیم.

آتش بر درب خانه!

بر اساس اسناد تاریخ پس از انباشتن هیزم بر درب منزل حضرت زهرا(سلام الله علیها) مهاجمان اقدام به آتش زدن هیزم ها نموده اند. این شحنه در روضة المناظر از کتب اهل سنت می نویسد: خلیفه اول به سوی خانه علی(علیه السلام) آمد تا این که خانه را با هر که در آن است بسوزاند، إن عمر جا الی بیت علی لیحرقه عی من فیه … » (1)

البلاذری در انساب الاشراف تصریح دارد که «عمر مشعل بدست بود که فاطمه (سلام الله علیها) او را بر درب خانه اش مشاهده کرد: … فحاء عمر و معه فتیله قتلقته فاطمه علی الباب. » (2)

فرمان سوزاندن !

شهرستانی از علمای اهل سنت در الملل والنحل می نویسد: «و کان یصیح احرقوا دارها بمن فیها و ما کان فی الدار غیر علی و فاطمه و الحسن و الحسین…؛ کسی فریاد کشید: خانه را با اهلش به آتش بکشید و در خانه کسی جز علی و فاطمه و حسن و حسین نبود.» (3)

براساس گفته عبدالفتاح عبدالمقصود از علمای اهل تسنن او می دانست که فاطمه(سلام الله علیها) در خانه است و با این حال اقدام به آتش زدن درب منزل نمود. عبدالفتاح می نویسد: «قالت له طائفة خافت الله و رعت الرسول فی عقبه: یا ابا حفص انّ فیها فاطمه فصاح لا یبالی و ان …؛ طایفه ای که می ترسیدند و می خواستند رعایت حال پیامبر اکرم را در مورد دخترش بنمایند گفتند: ای ابا حفص در این خانه فاطمه است! او گفت: اگر چه فاطمه باشد(خانه را به آتش می کشم.) (4)

براساس تصریح این عالم سنّی کمترین حد رعایت حال پیامبر در مورد دخترش شاید همان احترام به منزل و حریم خانه او بود که البته شکسته شد! به خصوص آن که براساس تصریح عبدالفتاح طایفه خداترس چنین هتک حرمتی را هرگز روا نمی دادند!!

در سند البلاذری آمده است که فاطمه (سلام الله علیها) فرمود: ای پسر خطاب آیا می خواهی درب خانه ام را آتش بزنی؟ او گفت: آری، این محکم ترین امر است در آنچه پدرت آورده…؛ و قالت فاطمه یابن الخطاب اتراک محرقاً علی بابی؟ قال: نعم و ذلک اقوی فیما جاء به ابوک …» (5) براساس این نقل از عالم اهل سنت عمر پس از اتمام حجت حضرت زهرا (سلام الله علیها) و کاملاً آگاهانه به جایگاه حضرت به عنوان دختر رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) اقدام به سوزاندن درب منزل نمود!

اتمام حجت فاطمه(سلام الله علیها)!

در سند البلاذری آمده است که فاطمه (سلام الله علیها) فرمود: ای پسر خطاب آیا می خواهی درب خانه ام را آتش بزنی؟ او گفت: آری، این محکم ترین امر است در آنچه پدرت آورده…؛ و قالت فاطمه یابن الخطاب اتراک محرقاً علی بابی؟ قال: نعم و ذلک اقوی فیما جاء به ابوک …» (5) براساس این نقل از عالم اهل سنت عمر پس از اتمام حجت حضرت زهرا (سلام الله علیها) و کاملاً آگاهانه به جایگاه حضرت به عنوان دختر رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) اقدام به سوزاندن درب منزل نمود!

آتش بر درب خانه!

مسعودی در اثبات الوصیة از کتب معتبر اهل سنت نقل می کند که «پس راه خانه علی(علیه السلام) را در پیش گرفتند و به او یورش بردند و درب خانه اش را آتش زدند و او را به زور بیرون کشیدند؛ فوجهوا الی منزله فهجموا علیه و احرقوا بابه واستخرجوه منه کرهاً.» (6) بر این مبنا سوخته شدن درب منزل فاطمه(سلام الله علیها) واقعه ای تاریخی است که مسلمانان این ننگ را بر پیشانی دارند که درب منزل دختر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را به آتش کشیدند! هم چنین مقاتل بن عطیه در مؤتمر علمای بغداد به آتش گرفتن درب منزل حضرت زهرا (سلام الله علیها) اشاره نموده است. (

سؤالات فدک

آيا «فَدَك» جزء بيت المال مسلمين بود يا ملك خاص رسول اكرم صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم؟

«فدك» جزء اموال شخصي پيامبر صلي الله عليْه و آله و سلم بود.
اين مساله در تاريخ و كتب فريقين ثابت شده است كه «فدك» جزء اموال شخصي پيامبر صلي الله عليْه و آله و سلم بود و مي‌توان گفت علماء شيعه و سني بر اين مساله اجماع دارند.

دلائل مالكيت رسول اللَّه صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم :

 قرآن‌ .1

قرآن كريم مي‌فرمايد:
«و ما افاء الله علي رسوله منْهمْ فما اوْجفْتمْ عليه منْ خيل و لا ركاب ولكن الله يسلط رسله علي منْ يشاء والله علي كل شي‌ء قدير» «ما افاء الله علي رسوله منْ اهْل الْقري فلله و للرسول و لذي الْقرْبي و الْيتمي و الْمساكين و ابْن السبيل كي لا يكون دوْله بين الاغْنياء منْكمْ و ما اتيكم الرسول فخذوه و ما نهيكمْ عنْه فانْتهوا واتقوا الله ان الله شديد الْعقاب».
خداوند هر غنيمتي از آنان (يهوديان بني النضير) به رسول خود بر گردانيد، بدون جنگ شما بود. و شما بر اموال آنان هيچ اسب و شتري نتاختيد، لكن خداوند رسولان خود را بر هر كس كه بخواهد مسلط مي‌گرداند و او قادر بر هر چيزي مي‌باشد.
آنچه خدا از اموال اهل قري به رسول خود برگردانيد از آن خدا و رسول او و از آن خويشان رسول و فقيران و مساكين و درماندگان در راه است تا اموال بين توان گران دست به دست نچرخد و هر دستوري كه رسول به شما داد بگيريد و از هر گناهي نهيتان كرد آن را ترك كنيد و از خدا بترسيد كه خدا عقابي سخت دارد

اسرار و آثارتسبیح حضرت فاطمه زهرا(س)

1-اهمیت . فضیلت تسبیح حضرت فاطمه(س)

افضل تعقیبات نماز،تسبیح حضرت فاطمۀ زهرا (س)است و شایسته است که بعد از نمازهای واجب و موارد دیگری چون وقت خواب و ابتدای زیارت بزرگان و پیشوایان دین برآن مداومت شود و از ترک آن و مسامحۀ در آن و از عدم مداومت برآن اجتناب شود و جانب حضرت معبود را در خصوص آن مراقبت نمود چرا که در فضیلت تسبیح حضرت زهرا(س)روایات بسیاریوارد شده که در اینجا به چند نمونه از آنها اشاره کرده و روایات دیگری را نیز در خلال بحث خواهیم آورد.

   امام باقر(ع)می فرماید:

                 خداوند از حیث حمد و ستایش عبادت نشد که برتر و افضل از تسبیح فاطمه(س)

                   باشد،و اگر چیزی بافضیلت تر از آن بود هر آینه رسول خدا(ص)آن چیز را به حضرت

                   فاطمه(س)می بخشید.