معنا شناسی رزق

کلمه رزق در قرآن کریم گاهی در مادیات، گاهی در معنویات و گاهی در اعم از این دو استفاده شده؛ رزاقیت در قرآن در اصل به خداوند نسبت داده شده، اما به اعتبار ثانوی و از باب مهیا کردن اسباب مادی و وسایل ظاهری به سایر موجودات نیز نسبت داده شده است. رزق در معنای قرآنی و روایی، خود به هر چیز، اعم از مادی و معنوی اطلاق می‌شود که در طول حیات انسان و برای رسیدن به حیات طیبه از سوی خداوند به او اعطا می شود. این رزق برابر ظرفیت و قابلیت شخص بوده و اندازه مخصوصی دارد که از آن تجاور نمی‌کند و دسترسی به آن نیز از طریق اسباب و وسایط مادی ممکن است.

البته بیان این نکته ضروری است که منظور از رزق، درآمد یا ثروت نیست، کلمه رزق معنایی خاص دارد که نقش خداوند در آن بارز است، اما در کلمه درآمد، خود شخص دخالت دارد، در رسیدن رزق مقدر، فقر یا داشتن ثروت دخالت ندارد. همچنین رزق مقدر انسان، اندازه مخصوصی دارد که با تلاش معینی به دست می‌آید و اساساً به بیش از آن رزق اطلاق نمی شود، بنابراین درآمد بیش از اندازه مخصوص، هرچند در تقدیر الهی ثبت شده، رزق مقدر انسان نیست.

معنا شناسی رزق

کلمه رزق در قرآن کریم گاهی در مادیات، گاهی در معنویات و گاهی در اعم از این دو استفاده شده؛ رزاقیت در قرآن در اصل به خداوند نسبت داده شده، اما به اعتبار ثانوی و از باب مهیا کردن اسباب مادی و وسایل ظاهری به سایر موجودات نیز نسبت داده شده است. رزق در معنای قرآنی و روایی، خود به هر چیز، اعم از مادی و معنوی اطلاق می‌شود که در طول حیات انسان و برای رسیدن به حیات طیبه از سوی خداوند به او اعطا می شود. این رزق برابر ظرفیت و قابلیت شخص بوده و اندازه مخصوصی دارد که از آن تجاور نمی‌کند و دسترسی به آن نیز از طریق اسباب و وسایط مادی ممکن است.

البته بیان این نکته ضروری است که منظور از رزق، درآمد یا ثروت نیست، کلمه رزق معنایی خاص دارد که نقش خداوند در آن بارز است، اما در کلمه درآمد، خود شخص دخالت دارد، در رسیدن رزق مقدر، فقر یا داشتن ثروت دخالت ندارد. همچنین رزق مقدر انسان، اندازه مخصوصی دارد که با تلاش معینی به دست می‌آید و اساساً به بیش از آن رزق اطلاق نمی شود، بنابراین درآمد بیش از اندازه مخصوص، هرچند در تقدیر الهی ثبت شده، رزق مقدر انسان نیست.

عوامل روی آوری به ثروت و سودمداری در تمدن کنونی

در اروپای پیش از رنسانس، بینش دینی با ویژگی خدامحوری و آخرت گرایی بر مردم و نخبگان جامعه غربی حاکم بود و جهان، آفریده خداوندی محسوب می شد که تدبیر همه امور را به دست دارد. این دیدگاه هرچند با برخی خرافات و موهومات آمیخته شده، انسان ها معتقد بودند که به تنهایی نمی توانند کفیل روزی خود باشند و روزی دهنده اصلی خداست. با ظهور رنسانس، این دیدگاه متحول شد و روند قدسی زدایی از دین و محوریت یافتن انسان به جای خدا، آغاز گردید؛ خدا از فکر و عمل انسان غربی کنار رفت و انسان سکولار مادی‌گرا جایگزین انسان دین مدار غیب باور شد. در دیدگاه جدید، خداوند حداکثر خالقی بود که جهان را آفریده، به حال وا گذاشته و این انسان است که باید سعادت خود را با عقل خویش در همین دنیا و با کسب لذت و سود هرچه بیشتر رقم بزند؛ متأثر از این دیدگاه دنیا طلبانه، نظام سرمایه‌داری ظهور کرد و در فضای دینداری مسیحی نیز اندیشه‌هایی مطرح شده که در نهضت پروتستانتیسم بر گسترش روح دنیا طلبی تأثیری بسزا داشت. اصالت دادن به ثروت و نادیده گرفتن نقش خداوند، موجب شد که انسان تصور کند خودش کفیل خویش است و کسب درآمد به دغدغه اصلی او تبدیل گردید.

تفاوت رزق با ثروت و فقر

حوزه / رزق در معنای قرآنی و روایی، خود به هر چیز، اعم از مادی و معنوی اطلاق می‌شود که در طول حیات انسان و برای رسیدن به حیات طیبه از سوی خداوند به او اعطا می شود. این رزق برابر ظرفیت و قابلیت شخص است و اندازه مخصوصی دارد که از آن تجاور نمی کند و دسترسی به آن نیز از طریق اسباب و وسایط مادی ممکن است.

سرویس علمی فرهنگی: در ادامه سلسله مباحث سبک زندگی اسلامی دراین بخش، به بررسی مبانی رزق و نقش اعتقاد به رزق مقدر ازمنظر اهل بیت(علیهم السلام) به قلم داوود فاضل فلاورجانی می پردازد.

امروزه مسئله سبک زندگی مورد توجه جدی پژوهشگران حوزه های مختلف قرار گرفته است. تغییر سبک زندگی مردم جامعه ما، به سمت فرهنگ غربی، چالش های متعددی را فراروی برنامه ریزان و سیاستگذاران قرار داده و موجب شده تا آنها ضمن تلاش برای مقابله با فرآیند غربی شدن، به دنبال راه‌کارهایی برای جایگزین کردن مؤلفه های فرهنگ اسلامی برآیند. به نظر می رسد تغییرات پر شتاب در شیوه زندگی، منحصر به حوزه فرهنگ نیست و پس لرزه های آن در حوزه اقتصاد نیز خود را نشان داده است.

شاخصه های فرهنگ غربی ضمن دگرگون نمودن نگاه مردم به مسئله رزق، چالش هایی را برای جامعه ایجاد کرده است. تأملی بر نگرش حاکم بر جامعه نشان می دهد بیشتر مردم به دلیل نگرانی از آینده مالی و برای تأمین رفاه ما در نظرشان، عمده تلاش خود را معطوف به کسب درآمد بیشتر می کنند. نگاهی به رفتارهای فردی و اجتماعی در حوزه های مختلف، تأییدی بر این مدعاست. تبلیغات انبوه رسانه ها در تشویق مردم به سپرده گذاری بانکی و اعطای سود بیشتر، چاپ مجلات و کتاب های فراوان در باره روش های سرمایه دار شدن، افزایش بزه کاران مالی که وسوسه دستیابی زودهنگام به ثروت، آنها را به رفتارهای ناهنجار اجتماعی سوق می دهد؛ ذخیره کردن غیر معقول مواد غذایی، نگرانی از آینده شغلی و مالی و همچنین جلوگیری از فرزندار شدن، همه نشان از غلبه این نگاه در جامعه امروز ما و تبدیل آنها به فرهنگ عمومی دارد.

آشنایی با امام محمد تقی علیه السلام

امام نهم شیعیان حضرت جواد (ع ) در سال 195هجری در مدینه ولادت یافت .

نام آن بزرگوار محمد معروف به جواد و تقی است .  و کنیه ایشان ابو جعفر است.

پدر ایشان حضرت رضا علیه السلام و مادرشان سبیکه یا خیزران نام دارد.

 پس از شهادت جانگداز حضرت رضا علیه السلام در اواخر ماه صفر سال 203ه   امام محمد تقی (ع ) در سن 8 سالگی به مقام امامت رسیدند.

به امامت رسیدن امام جواد در سن کودکی و  کم‌ سن‌ و‌ سالی امام جواد جهت مقام امامت یکی از موضوعاتی بود که حتی برخی از یاران امام هشتم را دچار شک و تردید کرده بود. به همین دلیل در مواردی امام رضا علیه السلام و در موارد دیگری، خود امام جواد به بیان این مسئله پرداختند و به شبهه ها پاسخ دادند.  اگر چه امام جواد علیه السلام نسبت به سایر امامان در سن بسیار کمی به امامت رسید، اما دوران هفده ساله امامت ایشان ، دورانی نسبتاً طولانی و پر حادثه است.

مأمون که بعد از شهادت امام رضا علیه السلام در سال 204 به بغداد بازگشت، و از طرف آن حضرت اطمینان خاطر پیدا کرده بود، ولی این را می دانست که شیعیان پس از امام رضا علیه السلام فرزند او را به امامت خواهند پذیرفت و در این صورت خطر همچنان بر جای خود خواهد ماند.

و اینک دیگر نوبت امام جواد علیه السلام بود تا به نحوی کنترل شود. مأمون برای انجام این هدف، دختر خود(لبابه /ام فضل)  را به عقد ایشان درآورد و او را داماد خود کرد. و از همین راه بود که مأمون به راحتی می توانست از طرفی امام را در کنترل خود داشته باشد و از طرف دیگر آمد و شد شیعیان و تماس های آنان را با آن حضرت زیر نظر بگیرد.همسر دیگر امام جواد علیه السلام، سمانه مغربیه نام دارد که مادرامام هادی علیه السلام است.

شهادت امام جواد  علیه السلام 

دوران عمر آن امام بزرگوار 25سال و دوره امامتش 17سال بوده است . معتصم عباسی از حضرت جواد (ع ) دعوت کرد که از مدینه به بغداد بیاید .

امام جواد در ماه محرم سال 220هجری به بغداد وارد شد . معتصم که عموی ام الفضل زوجه حضرت جواد بود ، با جعفر پسر مأمون و ام الفضل برای قتل آن حضرت تصمیم گرفتند.

آنگاه این دو فرد جنایتکار سمی کشنده در انگور وارد کردند و به خانه امام فرستادند تا ام الفضل ، آنها را به شوهرش بخوراند . ام الفضل طبق انگور را در برابر امام جواد (ع ) گذاشت ، و از انگورها تعریف و توصیف کرد و حضرت جواد (ع ) را به خوردن انگور وادار و در این امر اصرار کرد .

امام جواد (ع ) مقداری از آن انگور را خوردند . چیزی  نگذشت  که آثار سم را در وجود خود احساس کردند و درد و رنج شدیدی را تحمل کردند.

اینگونه ایشان با نقشه معتصم  و توسط همسرشان به شهادت رسیدند.

چند حدیث از ایشان

 قالَ علیه السلام : إ یّاكَ وَ مُصاحَبَةُالشَّریرِ، فَإ نَّهُ كَالسَّیْفِ الْمَسْلُولِ، یَحْسُنُ مَنْظَرُهُ وَ یَقْبَحُ اءثَرُهُ.(71)

ترجمه :

فرمود: مواظب باش از مصاحبت و دوستى با افراد شرور، چون كه او همانند شمشیرى زهرآلود، برّاق است كه ظاهرش زیبا و اثراتش زشت و خطرناك خواهد بود.

قالَ علیه السلام : عِزُّالْمُؤْمِنِ غِناه عَنِ النّاسِ.(77)

ترجمه :

فرمود: عزّت و شخصیّت مؤ من در بى نیازى و طمع نداشتن به مال و زندگى دیگران است .

قالَ علیه السلام : مَنِ انْقادَ إ لَى الطُّمَاءنینَةِ قَبْلَ الْخِیَرَةِ فَقَدْ عَرَضَ نَفْسَهُ لِلْهَلَكَةِ وَالْعاقِبَةِ الْمُغْضِبَةِ.(83)

ترجمه :

فرمود: هركس بدون تفّكر و اطمینان نسبت به جوانب (هر كارى ، فرمانى ، حركتى و…) مطیع و پذیراى آن شود، خود را در معرض سقوط قرار داده ؛ و نتیجه اى جز خشم و عصبانیّت نخواهد گرفت

قالَ علیه السلام : ثَلاثُ خِصالٍ تَجْتَلِبُ بِهِنَّ الْمَحَبَّةُ: الاْ نْصافُ فِى الْمُعاشَرَةِ، وَ الْمُواساةُ فِى الشِّدِّةِ، وَ الاْ نْطِواعُ وَ الرُّجُوعُ إ لى قَلْبٍ سَلیمٍ.(99)

ترجمه :

فرمود: سه خصلت جلب محبّت مى كند: انصاف در معاشرت با مردم ، همدردى در مشكلات آن ها، همراه و همدم شدن با معنویات .

سلام ما به رخ انور امام جواد                                  درود ما، به تن اطهر امام جواد

غریب بود و غریبانه جان سپرد و نبود                      كسى به وادى غم، یاور امام جواد