مسیر کمال در لسان میرزا اسماعیل دولابی

مرحوم میرزا اسماعیل دولابی می‌فرمود: اگر خداوند که مربی ماست با وجود این که غنی و عالم است ما را مبتلا می‌کند؛ غم می‌دهد، شادی می‌دهد، فقر می‌دهد، غنا می‌دهد، مرض و صحت می‌دهد و می‌گوید: صبر کن، به خاطر این است که می‌خواهد انسان را بزرگ کند.
  مرحوم میرزا اسماعیل دولابی می فرمود: انسان این‌گونه لطیف و نازک و حساس آفریده شده است. خداوند که مربی است کار خودش را انجام می‌دهد. بنابراین در غم و شادی صبر لازم است. تا خداوند غم را از بین ببرد و سروری بدهد که دائم است، بلکه به انسان چیزی بدهد که سرور آفرین است. چیزی می‌دهد که قابل وصف نیست. اسم آن را سرور هم نمی‌توان گذارد. مثل این که گرما و سرما دیگر در انسان اثر نگذارد، حزن و سرور هم این چنین است.

اسمی ندارد، فقط از صفاتش این است که می‌تواند هم سرور ایجاد کند و هم غم. نه این که خودش دچار سرور و غم می‌شود، بلکه خالق سرور و غم است. مربی ما، خداوند متعال می‌خواهد انسان را به آن جا ببرد. غم و سرور، فقر و غنا و مرض و صحت را، همه را، به هم می‌مالد. دیگر هیچ تاثیری نیست.

این تغییر در بشر برای لایتغیر شدن است. خداوند با این تغییرات می‌خواهد انسان را لایتغیر کند. همانند دُر که در زمین خیلی تغییر داشته است تا به جایی می‌رسد که دیگر تغییری ندارد. یا مثل طلای تمام عیار که قابل تغییر نیست. در زمین آن قدر دستخوش تغییرات شده است تا این که به جایی رسیده است که دیگر تغییری در آن پیدا نمی‌شود. همان طور که خداوند لایتغیر است می‌خواهد مصنوعش را هم لایتغیر کند. الطاف خداوند به بندگانش این چنین است. انواع تغییرات، سردی و گرمیف مرض و صحت، فقر و غنا، موت و حیات در این دنیا در انسان موج می‌زند. تا سرانجام به جایی می‌رسد که متاثر نمی‌شود.

بنابراین اگر خداوند که مربی ماست با وجود این که غنی و عالم است ما را مبتلا می‌کند؛ غم می‌دهد، شادی می‌دهد، فقر می‌دهد، غنا می‌دهد، مرض و صحت می‌دهد و می‌گوید: صبر کن، به خاطر این است که می‌خواهد انسان را بزرگ کند و به جای لایتغیری برساند.