قطع رحم از دیدگاه پیامبر

به همان‌ اندازه که دوستی و رابطه برقرار کردن با اقوام و خویشان و محبت به آنان مورد عنایت و تاکید رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود، قطع رابطه با خویشان و دشمنی با آنان نیز به شدت مبغوض ایشان بود و رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به شدت مسلمانان را از قطع رابطه با خویشاوندان نهی می‌کردند. رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به همگان توصیه می‌فرمودند: رابطۀ خود را با فامیل و اقوام قطع نکنید، اگر چه آنان رابطۀ خود را با شما قطع کرده باشند؛
«لَا تَقْطَعْ رَحِمَکَ وَ اِنْ قَطَعَتْک‌!؛ [۲]
[۳]
رابطۀ خود را با محارم و خویشانت قطع نکن، حتی اگر آنان با تو قطع ارتباط کرده باشند.»

محرومیت از رحمت خداوند

از منظر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، ضرر و خسارت قطع کردن رابطه با خویشان نه تنها شامل کسی که قطع کنندۀ رابطه با اقوام است، می‌شود؛ بلکه گریبان‌گیر تمامی‌کسانی خواهد بود که با شخص قاطعِ رحم در ارتباط هستند و با او در یک منطقه زندگی می‌کنند. در همین راستا پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرمایند:
«ان الملائکة لا تنزل علی قوم فیهم قاطع رحم [۴]

ملائکۀ الهی در میان مردمی‌ که در میان آنها قطع کنندۀ رابطه با خویشاوندان وجود داشته باشد نازل نخواهند شد.»
قطع رابطه با خویشان نه تنها نعمت‌های دنیوی را از انسان سلب می‌کند، بلکه مانع فرود آمدن رحمت الهی شده و باعث می‌شود انسان از نعمت‌ها و رزق‌های معنوی این جهان نیز محروم گردد. به همین منظور رسول خاتم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در فرمایشی ارزشمند می‌فرمایند:
«انّ الرّحمة لا تنزل علی قوم فیهم قاطع رحم؛ [۷]

رحمت و محبت خداوند بر مردمی‌که درمیان آن‌ها قطع کنندۀ رابطه با خویشان وجود داشته باشد نازل نخواهد شد.»

محرومیت از بهشت

رفتار بر اساس موازین دینی و اخلاقی می‌تواند انسان را در هر دو جهان سعادتمند سازد و عمل بر خلاف احکام و دستورات دینی می‌تواند زندگی هر دو جهان انسان را تباه سازد؛ لذا هم رابطه برقرار کردن با خویشاوندان می‌تواند باعث سعادت انسان در دنیا و آخرت شود و هم قطع رابطه می‌تواند باعث شقاوت و بدبختی انسان در دنیا و آخرت گردد! آثار قطع صلۀ رحم نیز تنها مربوط به این دنیا نیست و آثار اصلی آن در جهان آخرت بروز خواهد کرد. از همین روست که رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در روایتی شریف می‌فرمایند: «لا یدخل الجنّة قاطع رحم؛ [۱۲]

کسی که با خویشاوندان خود قطع رابطه کند وارد بهشت نخواهد شد.»
از منظر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قطع رحم گناهی بسیار بزرگ و در حدّ گناهانی همچون شرب خمر و سحر و جادوگری است. رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در این‌باره می‌فرمایند: «ثَلَاثَةٌ لَا یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ مُدْمِنُ خَمْرٍ وَ مُدْمِنُ سِحْرٍ وَ قَاطِعُ رَحِم‌؛ [۱۷]

سه گروه‌اند که وارد بهشت نخواهند شد؛ دائم الخمر، جادوگر و کسی که رابطۀ خود را با خویشاوندانش قطع نماید.»

عقوبت در دنیا

از منظر پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، قاطع رحم علاوه بر استحقاق عذاب در جهان آخرت، مستحق است که در این دنیا نیز مورد عقوبت و عذاب الهی واقع شود. برای همین کیفر و عواقب ترک صلۀ رحم نه تنها در جهان آخرت شامل قاطع رحم می‌شود، بلکه عقوبت و کیفر در این جهان نیز وجود دارد. رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در کلامی‌گرانبها به این مطلب اشاره کرده‌اند و قطع رحم را در کنار گناهان زشتی چون خیانت و دروغ قرار داده‌اند و در ادامه با اشاره به فضیلت انجام صلۀ رحم حتی از جانب فجّار می‌فرمایند:
«ما من ذنب اجدر ان یعجّل اللَّه تعالی لصاحبه العقوبة فی الدّنیا مع ما یدّخره له فی الآخرة من قطیعة الرّحم و الخیانة و الکذب و انّ اعجل الطّاعة ثوابا لصلة الرّحم حتّی انّ اهل البیت لیکونوا فجرة فتنموا اموالهم و یکثر عددهم اذا تواصلوا؛
مرتکب گناهانی همچون قطع رحم و خیانت و دروغ مستحق آن است که علاوه بر عذاب شدن در جهان آخرت در این دنیا نیز گرفتار کیفر و عذاب الهی شود. ثواب و پاداش صلۀ رحم زودتر از همۀ اعمال خواهد رسید و حتی فجّار در صورتی که صلۀ رحم کنند اموال‌شان زیاد خواهد شد و تعدادشان فزونی خواهد گرفت.»

کاهش عمر

همان‌گونه که رابطه برقرار کردن با اقوام و نزدیکان باعث طولانی شدن عمر است، دوری گزیدن از اقوام و نزدیکان و قطع کردن رابطه با آنان نیز باعث کاهش عمر و فرا رسیدن سریع‌تر مرگ کسی که قطع صلۀ رحم کرده است خواهد شد.
بر این اساس، رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در روایتی می‌فرمایند: «انّ المرءَ لَیَصِلُ رَحِمَهُ وما بَقِیَ مِن عُمُرِهِ الاّ ثلاثةُ ایّامٍ فَیُنسِئُهُ اللّه ُ ثَلاثینَ سنةً، وانّ الرجُلَ لَیَقطَعُ الرَّحِمَ وقد بَقِیَ مِن عُمرِهِ ثَلاثونَ سَنَةً فَیُصَیِّرُهُ اللّه ُ الی ثَلاثةِ ایّامٍ؛
همانا مردی با خویشان خود صلۀ رحم می‌کند و این عمل او در حالی است که از عمرش تنها سه روز باقی مانده است، پس خداوند متعال عمر او را به خاطر صلۀ رحم تا سی سال به تاخیر می‌اندازد.» گاه نیز اتفاق می‌افتد که از عمر شخصی سی سال باقی مانده است؛ اما آن شخص از خویشان خود بریده و با آنها قطع رابطه نموده است و خداوند عمر او را به خاطر قطع رابطه با خویشاوندانش به سه روز کاهش می‌دهد!

عدم قطع رحم

توصیۀ همیشگی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به مسلمانان این بود که همواره رابطۀ خود را با خویشان خود حفظ کنند و در هیچ حالتی از اقوام خود دوری نکنند حتی اگر اقوامشان در حق آنان بدی کنند و یا نیت سوئی دربارۀ آنان داشته باشند. در نقل‌ها آمده است که روزی «رَجُلًا اَتَی النَّبِیَّ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ اَهْلُ بَیْتِی اَبَوْا اِلَّا تَوَثُّباً عَلَیَّ وَ قَطِیعَةً لِی وَ شَتِیمَةً فَاَرْفُضُهُمْ؟ قَالَ: اِذاً یَرْفُضَکُمُ اللَّهُ جَمِیعاً! قَالَ: فَکَیْفَ اَصْنَعُ؟ قَالَ: تَصِلُ مَنْ قَطَعَکَ وَ تُعْطِی مَنْ حَرَمَکَ وَ تَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَکَ فَاِنَّکَ اِذَا فَعَلْتَ ذَلِکَ کَانَ لَکَ مِنَ اللَّهِ عَلَیْهِمْ ظَهِیر؛
مردی از مسلمانان خدمت رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رسید و به ایشان عرض کرد: یا رسول ‌الله! اقوام و خویشان من تصمیم گرفته‌اند به من حمله کنند و رابطه‌شان را با من ببرند و مرا دشنام گویند. آیا من حق دارم و می‌توانم به این خاطر رابطه‌ام را با خویشانم قطع کنم و از آنان دوری گزینم؟ رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در پاسخ او فرمودند: اگر چنین کنی در آن صورت خداوند با همگی شما رابطۀ خود را قطع خواهد نمود. آن مرد از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در مورد نوع برخورد با اقوامش درخواست راهنمایی نمود و رسول‌ خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در پاسخ او فرمودند: دوستی و ارتباط برقرار کن با هر کس که با تو قطع ارتباط کند و بخشش و عطا کن به هر کس که تو را از عطای خود محروم نماید و ببخش هر کس را که به تو ستم نماید. اگر چنین کردی خداوند تو را بر علیه آنان یاری خواهد کرد.»