دین اسلام برای دختران و زنان اهمیت ویژه ای قائل است و سفارش های فراوانی در این مورد نیز از ائمه(ع) در متون دینی و روایات آمده است. در روایات اسلامی، پسران نعمت های خدا و دختران حسنات الهی ذکر شده اند. پیامبر(ص) نیز در این مورد فرموده اند: «بهترین فرزندان شما دختران هستند» (مجلسی، 1404، 91).
دختران نقش بسیار مهمی در خانواده و جامعه دارند. آن ها در آینده باید مسئولیت اداره ی خانواده را عهده دار شوند و وظیفه ی تربیت نسل های آینده نیز بر عهده ی آن هاست. اگر یک دختر به خوبی تربیت شده و برای زندگی خانوادگی و اجتماعی آماده شود، می تواند سعادت و خوش بختی نسل آینده را تضمین کند؛ اما اگر این دختر در دوره ی تربیت خود با آسیب ها و مشکلات روحی و جسمی روبه رو شود، نمی توان از او انتظار داشت در آینده نقش مثبتی در خانه و اجتماع داشته باشد و فرزندانی سالم و صالح تحویل جامعه دهد؛ به همین دلیل است که تربیت دختران باید به طور خاص مورد توجه پدرها و مادرها قرار گیرد.
دختران مهر عالم آرایند
مادر مردمان فردایند
مادر قوم، باهنر باید
تا که فرزند با هنر زاید (سرور اصفهانی)
یکی از مسائل تربیتی دختران، نوع بازی آنان در کودکی است. دختران طبق میل فطری خود بازی هایی را انتخاب می کنند که با نقش آنان در آینده ارتباط مستقیم دارد؛ برای مثال، دختری که با عروسک بازی می کند، لباس عروسک را عوض می کند، به او غذا می دهد و کارهایی را که هر مادری برای فرزندش انجام می دهد، تقلید می کند و ناخوداگاه برای نقش آینده ی خود تمرین می کند.
بعد از دوران کودکی دوره ی بلوغ است که به علت تغییرات بیولوژیکی و جسمانی خاصی که در دختران ایجاد می شود، از اهمیت و حساسیت خاصی برخوردار است که می توان گفت یکی از مراحل تعیین کننده و مهم در زندگی زنان است و عبور با سلامت از این دوران، منوط به آموزش صحیح مادران است که آموزش های لازم را به دختر داده باشند؛ زیرا سلامت جسمی و جنسی دختران که مادران آینده اند، در امر فرزندآوری بسیار مهم است.
بی شک، دوران بلوغ یکی از پرتنش ترین دوران زندگی هر دختری است. نقش والدین در دوران بلوغ می تواند اهمیت بسیاری به ایجاد آرامش روحی و روانی برای دختران در سن بلوغ داشته باشد. بلوغ مرحله ای از رشد انسان است که باعث گذر از کودکی و رسیدن به بزرگ سالی می شود. این مرحله در دختران به معنی توانایی در بر گرفتن نقش مادری است. فردی که دوران بلوغ را پشت سر گذاشته باشد بالغ است؛ اما پدیده ی بلوغ به این سادگی ها نیست. به طور کلی در شرایط طبیعی، بلوغ دختران در سنین یازده تا سیزده سالگی به وقوع می پیوندد. البته شرایط آب هوا، گرم سیری یا سردسیری منطقه ی زندگی نیز تأثیر بسزایی در بلوغ زودرس یا دیررس خواهد داشت (پایگاه تحلیلی خبری خانواده و زنان 16/6/1392).
از مسائل مهم در رشد و تربیت دختران، حفظ حرمت آنان برای ایجاد عزت و اعتمادبه نفس و توجه به نقش آینده ی آن ها در جامعه است. دختری که در آینده ای دور یا نزدیک در مقام مادری، همسری و مدیریت خانه قرار می گیرد، باید دانستنی های ضروری این مقام را بداند و باید روح و روانش به گونه ای تربیت شده باشد که بهترین مادر و همسر باشد. دخترانی که حس خودکم بینی داشته باشند، تصوری معیوب از خود خواهند داشت، به راه های انحرافی گرایش پیدا می کنند و سلامت خانواده را به خطر می اندازند.
نقش معنوی مادر در شکل دهی نیازهای درونی دختر، بسیار ارزنده است؛ از این رو، پرورش دینی دختران باید به گونه ای باشد که او را به خداوند نزدیک سازد و باید مسائل اعتقادی و دینی به دختران آموزش داده شود و مادر می تواند بهترین الگو برای تربیت دختر در مسائل دینی باشد. دختران را باید به گونه ای تربیت کرد که فاصله ی بین نسل ها از لحاظ فکری زیاد نباشد. اگر مادر فرزندش را برای زمان حال تربیت کند، آن فرزند فاصله ی زیادی با نسل بعد و فرزندانش خواهد داشت و در نتیجه شکاف بین نسل ها پدید می آید.
حضرت علی(ع) در حدیثی زیبا در این باره می فرماید: «فرزندان تان را بر آداب خود تربیت نکنید؛ چراکه آن ها برای آینده و زمانی غیر از زمان شما آفریده شده اند» (ابن ابی الحدید، 1386، ۲۶۷).
یکی از جنبه های تربیت دختران، تربیت اقتصادی آنان است. اگر دختران از دانش اقتصاد خانواده بهره مند باشند، بهتر می توانند به ایفای نقش خانه داری بپردازند. تربیت اقتصادی به معنای کارآموزی فنون خانه داری و فراگیری شیوه های درست مصرف مالی است. آشنا ساختن دختران با آشپزی، بدون اسراف و تباه کردن مواد اولیه و نحوه ی صحیح مدیریت مصرف در خانواده از وظایف مادران است. اگر به تربیت دختران در بُعد اقتصادی توجه نشود و آموزش های لازم برای زندگی به او داده نشود، هنگام بروز مشکلات اقتصادی راه حل مناسبی برای حل مشکل نخواهد یافت و همواره فردی مصرف گرا خواهد بود.
دختران باید در خانه ی پدر با روحیه ی میانه روی و قناعت آشنا شوند تا بتوانند در خانه ی شوهر با مشکلات احتمالی سازگار باشند و قدرت تحمل هرگونه گرفتاری را داشته باشند و در مواقع بحرانی دچار سردرگمی نشوند و زندگی آبرومندی را برای خود و اعضای خانواده فراهم کنند.
مهم ترین هدف از تربیت دختران، آشناکردن آنان با فنون و شیوه های زندگی مانند شوهرداری، فرزندپروری و معاشرت با مردم است. بدین معنا که دختران در کنار فراگیری اندیشه های دینی و آموختن رفتارهای اسلامی، نقش آفرینی در عرصه های گوناگون زندگی را بیاموزند. وظیفه ی مادران است که از کوچکی این فنون را به دختران شان بیاموزند و اگر مادران به آموزش صحیح دختران همت نگمارند و توجه کافی به نقش و عمل کرد خود نیز در خانواده نداشته باشند، ناخودآگاه دختران با دیدن نحوه ی زندگی مادر، بسیاری از مسائل مثبت و منفی را از او می آموزند. مادران امروزی برای آموزش روابط اجتماعی صحیح به دختران، باید به تعاملات اجتماعی و رفتاری خود توجه داشته باشند؛ زیرا نحوه ی برخورد آنان با اطرافیان تأثیر مستقیم بر رفتار دختران دارد.
هدف از تربیت دختران، علاوه بر بیمه کردن آنان در برابر انحراف های دینی و اخلاقی، آموزش نقش های مورد نیاز وی در زندگی خانوادگی و اجتماعی است و مناسب ترین معلم در این زمینه، مادر و بهترین مدرسه برای انجام این کار، محیط خانه است.
از دیگر مباحث مهم تربیتی دختران، مسئولیت دادن طبق رشد سنی آنان است. در سنین مختلف، با صمیمیت و دوستی باید به دختران مسئولیت هایی داد تا در آینده بتوانند مادرانی مسئولیت پذیر باشند و از بار سنگین مسئولیت مادری در سختی های زندگی شانه خالی نکنند. بالابردن آستانه ی تحمل در دختران، از مسائل ضروری برای تکمیل شخصیت آنان است. والدین در خانواده نباید شرایط را طوری برای دختران فراهم کنند که در رفاه کامل باشند و طعم کوچک ترین سختی را در زندگی نچشند؛ زیرا فرزندانی که همیشه در رفاه کامل به سر می برند، تحمل سختی های زندگی را نخواهند داشت و آستانه ی تحمل چنین فرزندانی در مشکلات احتمالی پیش رو بسیار پایین است.
عفت و نجابت نیز از جمله خصوصیاتی است که دختر امروز و مادر فردا باید به آن آراسته باشد. یکی از معضل های جامعه ی امروزی ما، عدم رعایت عفاف و حجاب از سوی برخی بانوان و دختران است که می تواند عاملی مخرب در سلامت نسل آینده باشد؛ زیرا مادری که به زینت عفاف آراسته نباشد، نمی تواند فرزندان عفیفی به جامعه تحویل دهد. دوران نوجوانی در دختران، زیربنا و سرآغازی جهت دهنده برای دوره های بعدی زندگی آن ها خواهد بود و تأثیر مستقیمی بر خانواده و کودکان آن ها خواهد گذاشت. «حجاب برای زن، به معنای ذلت نیست، بلکه به معنای عصمت و حفظ زن است و نه فقط عصمت و حفظ زن، بلکه عصمت و حفاظت زن و مرد هر دوست» (مقام معظم رهبری، گزیده ای از خطبه ی نماز جمعه، 17/5/1365).
سلامت جسمی دختران که مادران فردایند، از مسائلی است که بر هیچ کس پوشیده نیست. دختران امروز، مادران فردا هستند و کلید سلامت جسمی و روحی نسل آینده در دست آن هاست و برای داشتن نسلی سالم و پویا در آینده، باید در تربیت دینی، اخلاقی و اجتماعی آنان، بیش از پیش سرمایه گذاری شود؛ زیرا تربیت نسل آینده وابسته به تربیت صحیح دختران نسل امروز است.
همیشه دختر امروز، مادر فرداست
ز مادر است مُیسر، بزرگی پسران (پروین اعتصامی)