آفات زبان

 
امام سجاد علیه السلام درباره حق زبان می فرماید:حق زبان آن است که آن را از زشت گویی بازداری, به گفتار نیک و ادب عادت دهی.
امام سجاد علیه السلام درباره حق زبان می فرماید:حق زبان آن است که آن را از زشت گویی بازداری, به گفتار نیک و ادب عادت دهی. از گشودن زبان , جز به هنگام نیاز و تحصیل منفعت دین و دنیا خودداری , و از پر گویی و بیهوده گویی که جز زیان در بر ندارد, دوری کنی و…
زبان از جمله نعمتهای بزرگ خداوند است که به انسان عطا فرموده است؛و این تنها انسان است که از روی عقل و درایت, میتواند تکلم کند و از این نعمت الهی بهره مند شود.
این نعمت عظیم الهی , با اینکه از حجم کمی برخوردار است میتواند انسان را به درجاتی عالی رسانده وجایگاه او را در بهشت قرار داده و نیز می تواند او را به درک اسفل , سقوط داده و او را در جهنم جای دهد.
هم چنان امیر مومنان علی علیه السلام فرمود:
آدمی در زیر زبان خویش نهان است؛ پس سخن خویش بسنج و آن را بر خرد و معرفت عرضه دار, اگر برای خدا و در راه او بود , به زبان آر وگرنه, سکوت بهتر از آن است. (۱)
امام سجاد علیه السلام فرمود: زبان آدمی هر صبح به تمام جوارح او سر میکشد و می پرسد: چگونه شب را به صبح رساندید؟ آنها پاسخ میدهند: اگر تو ما را رها کنی , به خوبی ؛ آنگاه تو را سوگند داده, می گوید در مورد ما از خدا بترس که ما فقط به سبب تو عقاب می شویم یا پاداش می گیریم. (۲)
برای زبان آفات زیادی نام برده شده که به جهت اختصار به برخی از آنها اشاره می شود.
۱- غیبت
از جمله آفت های بزرگ زبان که دنیا و آخرت انسان را به تباهی می کشاند غیبت است.
خداوند در قرآن کریمش میفرماید: یا ایها الذین امنوا…. لا یغتب بعضکم بعضا ایحب احدکم ان یاکل لحم اخیه میتا (۳) ای کسانی که ایمان آورده اید… برخی از شما از دیگری غیبت نکند, آیا هیچ یک از شما دوست دارد گوشت برادر مرده اش را بخورد؟
غیبت نزد دانشمندان علم و اخلاق و فقیهان , متذکر شدن یا فهماندن عیب و نقص کسی در غیاب او, به دیگران است . به تعبیر دیگر, غیبت آن است که در غیاب کسی به بیان آنچه نقلش مایه نا خشنودی او میشود بپردازد (۴)
اگر صفت زشت یا نقصی در کسی وجود داشته باشد و ما در غیابش , آنرا برای دیگران نقل کنیم , این غیبت است؛ نه اینکه چیزی یا صفتی که در او نیست را بیان کنیم ؛ لذا فرق بین تهمت و غیبت در همین است .
ابوذر غفاری از پیامبر اکرم (ص) پرسید : غیبت چیست؟ حضرت فرمود: یاد کردن برادرت به چیزی که از آن ناخرسند میشود, عرض کردم ای رسول خدا اگر این عیب که گفتم در او بود چه؟ فرمود:
اگر او را به عیبی که در او بود یاد آور شدی , غیبت کرده ای واگر عیبی را که در او نبود متذکر شدی , بهتان زده ای ( ۵)
در زشتی غیبت همان بس که رسول خدا (ص) فرمودند: ان الغیبه اشد من الزنا به راستی که غیبت کردن از زنا بدتر است.
یا در جای دیگر امیر مومنان فرمودند که: الغیبه قوت کلاب النار غیبت , خوراک سگهای جهنم است.
و نیز حضرت فرمودند که : پست ترین مردم کسی است که غیبت میکند.
البته در باب غیبت روایات بسیار تکان دهنده ای آمده که شما را به مطالعه آنها در کتابهای اخلاقی , دعوت می کنم.
۲-دروغ
از دیگر آفات زبان که جامعه بشری گرفتار آن است دروغ است.
دانشمندان علم اخلاق برای دروغ اقسامی ذکرکرده اند که عبارت است از:
۱-دروغ در گفتار ۲-دروغ در نیت ۳- دروغ در تصمیم و عزم ۴- دروغ در وفا به عزم ۵- دروغ در عمل ۶- دروغ در مقامات دین و سلوک , که ما در اینجا به معروفترین آن , یعنی دروغ در گفتار می پردازیم.
هر زمان انسان خبری مخالف با واقع را ابراز کند به دروغ در گفتار دچار شده است.(۶)
امام باقر (ع) می فرماید: اتقوا الکذب الصغیر منه والکبیر فی کل جد و هزل(۷)
از دروغ بپرهیزید, چه کوچک چه بزرگ , در هر حالی باشد,چه جدی و چه شوخی .
شوخی کردن بجا و مناسب از نشانه های مومن است ولی نه شوخی کردن به دروغ ؛ چرا که دروغ به شوخی کم کم انسان را به سوی گفتن به جد می کشاند و کسی که به دروغ عادت کند قطعا هلاک خواهد شد .
در احادیث زیادی دروغگویی را مصادف با خروج از ایمان ذکر کرده اند .
حسن ابن محبوب می گوید : از حضرت صادق (ع) پرسیدم : آیا مومن ممکن است بخیل باشد؟فرمود : بله. آیا ممکن است ترسو باشد؟ بله . آیا ممکن است دروغگو باشد؟ فرمود : نه , مومن دارای هر سرشتی میشود جز دروغ و خیانت . (۸)
هر یک از صفات بخل و ترس و…قبیح بوده و باید آنها را ترک کرد ولی دروغگویی از رذیله هایی است که به هیچ وجه با داشتن ایمان سازگاری ندارد.