چگونه مرگ را یاد کنیم؟

یاد مرگ مورد عنایت روایات است و شاید علت اصلی آن آثار و برکات تربیتی فراوانی باشد که یاد مرگ دارد. فهرستی از روایات بررسی شده که اگر انسان به یاد مرگ باشد چه برکات و چه ثمرات تربیتی دارد. به جهت همین آثار سازنده تربیتی یاد مرگ است که روایات توجه ویژه و خاصی به آن دارند.

در آیات قرآن هم کم و بیش اشاره شده اگرچه در روایات صریح تر اشاره و بیان شده است. در بعضی از این روایات گفته شده یاد مرگ باعث می شود که انسان قلبش زنده بشود، مرگ و سفر مرگ برایش آسان بشود و دیگر نگران مرگ نباشد و ناراحتی از مرگ نداشته باشد و با مرگ مأنوس می شود مأنوس تر از بچه به مادر و همین طور گناهان انسان را پاک می کند و انسان را نسبت به دنیا وزخارف دنیا بی میل می کند. 

کیفیت یاد مرگ

در روایات به کیفیت یاد مرگ هم اشاره می شود و اینکه به یاد مرگ باشیم یعنی چکار کنیم؟ به چه چیز بیندیشیم؟ 

امام علی (علیه السلام) فرمود: ” إکثروا ذکر الموت ، زیاد به یاد مرگ باشید ” ، ” و یوم خروجکم من القبور، آن زمانی که قرار است از قبرها خارج بشوید برای حضور در محضر عدل الهی"  ، “  وقیامکم بین یدالله عزّ وجل ، به یاد آن روزی باشید که می خواهید از قبر خارج بشوید و بروید در مقابل خدای متعال بایستید برای حسابرسی"، اگر چنین شد “تهونوا علیکم المصائب،  یاد مرگ و یاد این امور ، مشکلات و مصایب را بر شما سهل و آسان می کند ” . 

امام علی(علیه السلام) فرمود: ” من أکثر من ذکر الموت رضی من الدنیا و الکفاف ، اگر کسی زیاد به یاد مرگ بود از دنیا به اندازه ای که کفایتش کند راضی می شود و خیلی دنبال جمع آوری مال و ثروت برای دیگران نیست” . 

سپس فرمود: ” أکثروا ذکر الموت عندما تنازعکم إلیه أنفسکم من الشهوات ” وقتی که نفس های شما با شما نزاع می کنند که شماها را به سمت گناه و شهوت رانی بکشند به یاد مرگ باشید که یاد مرگ کمک می کند در این دعوا و نزاعی که بین شما و نفس واقع می شود تا بر نفستان پیروز بشوید ” و بعد فرمود: ” کفی بالموت واعظا ، مرگ موعظه گر خوبی است و کافی است برای موعظه کردن انسان “. 

امام علی(علیه السلام) فرمود: ” من أکثر من ذکر الموت رضی من الدنیا و الکفاف ، اگر کسی زیاد به یاد مرگ بود از دنیا به اندازه ای که کفایتش کند راضی می شود و خیلی دنبال جمع آوری مال و ثروت برای دیگران نیست”

“و کان رسول الله (صلی الله علیه واله) کثیراً ما یوصی أصحابه بذکر الموت، پیامبر زیاد اصحابش را به یاد مرگ وصیت می کرد ” و می فرمود: “زیاد به یاد این مرگی باشید که بین شما و بین شهواتتان حائل می شود و نمی گذارد شما شهوترانی بکنید و لذت جویی ها را از بین می برد." 

در روایت دیگری امام علی(علیه السلام) فرمود: ” اوصیکم بذکر الموت و إغلال الغفلة عنه ، من شما را سفارش می کنم به یاد مرگ باشید و از مرگ غافل نباشید  چطور شما از چیزی غفلت می کنید که او از شما غفلت نمی کند و به سمت شما می آید و چطور از کسی غفلت می کنید که به شما مهلت نمی دهد. ” ” فکفی و اعظاً بموتی عاینتموه، برای موعظه و برای نصیحت شما مشاهده کسانی که در بین شما از دنیا می روند کافیست

امر به معروف و نهی از منکر به سبک زینب (س)

“روز یازدهم جلّادهای ابن زیاد می آیند اهل بیت را سوار شترهای بی جهاز می کنند و حرکت می دهند و اینها شب دوازدهم را شاید تا صبح یکسره با کمال ناراحتی روحی و جسمی طی طریق می کنند، فردا صبح نزدیک دروازه تا کوفه می رسند. دشمن مهلت نمی دهد. همان روز پیش از ظهر اینها را وارد شهر کوفه می کنند. ابن زیاد در دارالاماره ی خودش نشسته است یک مشت اسیر، آنهم مرکّب از زنان و یک مرد که در آن وقت بیمار بود …. معمولاً وقتی می خواهند از یک نفر به زور اقرار بگیرند یا اعصابش را خرد کنند، اراده اش را در هم بشکنند یک بیست و چهار ساعت، چهل و هشت ساعت به او غذا نمی دهند، نمی گذارند بخوابد، مرتب زجرش می دهند. در چنین شرایطی اگر افراد مستأصل می شوند، می گویند، هر چه می خواهی بپرس تا من بگویم، شما ببینید اینها وقتی که وارد مجلس ابن زیاد می شوند، بعد از آن همه شکنجه های روحی و جسمی چه حالتی دارند! زینب (س) را وارد مجلس ابن زیاد می کنند. سلام نکرد، اعتنا نکرد. ابن زیاد از اینکه او احساس مقاومت کرد، ناراحت شد، سلام نکردن زینب معنایش این است که هنوز اراده ی ما زنده است.

هنوز ما به شما اعتنا نداریم. هنوز هم روح حسین بن علی در کالبد زینب می گوید: هیهات منّا الذّله". هنوز می گوید: لااُعطیکم بیدی اِعطاءَالذّلیل وَ لا افِرًّ فِرارَ العَبید (لااًقِرُّ اِقرارَ العبید) (ارشاد مفید ص 235) ابن زیاد از این بی اعتنایی، سخت ناراحت شد. می فهمید این کیست. همه گزارش ها به او رسیده بود. این مرد دَنّی کیست لعین که یک جو شرافت نداشت شروع کرد به سخت ترین وجهی زخم زبان زدن(1). گفت: …. خدا را شکر می کنم که شما را رسوا و دروغتان را آشکار کرد. زینب در کمال جرأت و شهامت گفت: الحمدالله الذی اَکّرمنا بالشهاده خدا را شکر می کنیم که افتخار شهادت را نصیب ما کرد خدا را شکر می کنم که این تاج افتخار را بر سر برادر من گذاشت، خدا را شکر می کنیم که ما را از خاندان نبوت و طهارت قرار داد. بعد در آخر گفت: … رسوایی مال فاسق هاست (ما در عمرمان دروغ نگفتیم و حادثه دروغ هم به وجود نیاوردیم)، دروغ مال فاجرهاست. فاسق و فاجر هم ما نیستیم، غیر ماست، یعنی تو، رسوا تویی، دروغگو هم تویی … این مقدار شهادت و شجاعت و ایمان عملی! این امر به معروف و نهی از منکر (به سبک زینب (س) است. (همان- ص 284)

و باز زینب در مجلس یزید چه کرد؟ و چگونه قیام عاشورا را زنده کرد و امر به معروف و نهی از منکر را در منتها درجه خود قدر و قیمت نهاد". آن خطابه بسیار غرّا به زینب (س) در مجلس یزیدبن معاویه … در آنجا دیگر صحبت 24 ساعت و 48 ساعت نیست، نزدیک یک ماه است که زینب در چنگال اینها اسیر است و حداکثر زجری را که به یک اسیر می دهند به او داده اند. ولی ببینید در مجلس یزید چه کرده … چگونه شام را زیر و رو کرد. (همان- ص 285)

کسانی که امر به معروف و نهی از منکر را به خاطر خطرات و زحماتش ترک می کنند، کسانی هستند که اگر در نماز و روزه هم خطر و مانعی ببینید زحمت و ریاضتی ببینید، آنرا هم ترک می کنند. عبادتی را می خواهند که بی درد و سر باشد.” دنبال آن عبادتهایی هستند که نه به جان، نه به مال، و نه به حیثیتشان ضرر می زند. (مثل نماز و روزه) اما اگر وظیفه ای ضرری به جایی می زند، دیگر آن را قبول ندارند". (همان- ص 289)

1- از یک طرف یک آدم شریف به خودش اجازه نمی دهد که نمک به زخم کسی که این همه مصیبت دیده است بپاشد و از طرف دیگر، زن به اصطلاح جنس لطیف است، در هیچ قانون جنگی، مردمی که یک ذره شرافت دارند متعرض زن نمی شوند، به هیچ شکلی زخم زبان به او نمی زنند، جراحت به او وارد نمی کنند، زن را اسیر می گیرند و در عین حال احترام می کنند. 

بهترین و مؤثرترین امر به معروف

 کسانی که امر به معروف و نهی از منکر را به خاطر خطرات و زحماتش ترک می کنند، کسانی هستند که اگر در نماز و روزه هم خطر و مانعی ببینید زحمت و ریاضتی ببینند، آنرا هم ترک می کنند. عبادتی را می خواهند که بی دردسر باشد.

“شما اگر بخواهید به شکل غیرمستقیم امر به معروف کنید، یکی از راه های آن این است که خودتان صالح و باتقوا باشید، خودتان اهل عمل و تقوا باشید. وقتی خودتان این طور بودید مجسمه ای خواهید بود از امر به معروف و نهی از منکر. هیچ چیز بشر را بیشتر از عمل تحت تاثیر قرار نمی دهد.” (همان- ص 238) اگر قبل گفتن عمل کنیم عمیق تر و سریع تر می توانیم در مخاطب خود اثر گذاشته و او را به پذیرش پیام خود متقاعد سازیم. علی (ع) می فرماید: “هرگز شما ندیدید که شما را به چیزی امر کنم مگر اینکه قبلاً خودم عمل کرده ام و من هرگز شما را از چیزی نهی نمی کنم مگر اینکه قبلاً خودم آن را ترک کرده باشیم” (نهج البلاغه- خطبه 175)

بنابراین هر مصلحی اول باید صالح باشد تا بتواند مصلح باشد- “در مکتب انبیاء و اولیاء این را می بینیم، همیشه می گویند ما رفتیم (شما هم بیایید)” (همان- ص 239)

در جنگ بدر رسول گرامی اسلام اول عزیزترین افراد خود را به میدان می فرستد علی (ع) و حمزه ی سیدالشهدا.

در روز عاشورا حسین بن علی (ع) قبل از همه نزدیکترین خویشان خود را ابتداء به سوی شهادت به میدان نبرد و جهاد می فرستد. آیا اگر امام، عزیزانش را در مدینه می گذاشت کسی معترض آنها می شد؟ ابداً. (همان- ص 240) ولی اگر چنین می کرد، آیا امروز این چنین در ایجاد حرکت و حیات در بین مسلمانان و انسان های آزاده موثر بود؟ این اوج عمل بود، و اوج تأثیرگذاری

مرز امر به معروف و نهی از منکر کجاست؟

وقتی بخواهیم امر و نهی کنیم ولی جان و مال و آبرویمان در خطر باشد چه کنیم؟ پاسخ بطور اجمال این است: باید دید که آیا فساد و ضرر کدام بیشتر است.

رسول گرامی اسلام در این باره فرموده اند: وقتی دو حرمت با یکدیگر تزاحم و اجتماع پیدا می کنند، لزوماً باید حرمت کوچکتر را فدای حرمت بزرگتر کنیم.

مثلاً اگر برای پوست میوه ای که کسی در کوچه انداخته نهی از منکر کنید و بعد آن فرد فحش و ناسزا به شما بگوید و … اینجا لازم نیست. اما در یک وقت هم هست که موضوع امر به معروف و نهی از منکر، موضوعی است که اسلام برای آن اهمیتی بالاتر از جان و مال و حیثیت انسان قائل است، می بینید قرآن به خطر افتاده است …. (همان- ص 251) اینجا دیگر باید از جان و مال و آبرو گذشت و اسلام و قرآن را از خطر نجات داد.

بنابراین باید دید موضوع امر به معروف و نهی از منکر چیست، اینجاست که می بینیم … حسین بن علی، فهماند که انسان در راه امر به معروف و نهی از منکر به جایی می رسد که مال و آبروی خودش را باید فدا کند، ملامت مردم را باید متوجه خودش کند…” (همان- ص 251)

بین منافع شخص و منافع اسلام باید اسلام را ترجیح داد. در امور شخصی اهل تساهل و گذشت در امور دینی اهل صلاحیت و سختی.

راز انقراض خوارج همین بود که در امر به معروف و نهی از منکر، مُنکِر منطق بودند. می آمدند در حضور یک جبّار گردنکش در حالی که شمشیرش را کشید بود یقین داشت که در اینجا حرفش کوچکترین اثری ندارد، ولی می گفت. او هم آناً او را معدوم می کرد. به اصطلاح تاکتیک نداشتند، منطق و حساب در کارشان نبود

ات بهداشت قادر است از لحاظ جسمانی , روانی و اجتماعی در وضع مناسبی قرار گرفته و وظیفه ای را که نسبت به خود و افراد خانواده و جامعه خود دارد به خوبی ادا کند

▪ بهداشت‌ گوش‌ :

گوش‌ عضو شنوایی‌ و حفظ‌ تعادل‌ بدن‌ است‌ مراقبت‌ از عضو شنوایی‌ از سنین‌ کودکی‌، اهمیت‌ زیادی‌ دارد.

معاینات‌ ادواری‌ قدرت‌ شنوایی‌ در دانش‌آموزان‌، بسیار مهم‌ است‌ و از افت‌ تحصیلی‌ جلوگیری‌ می‌کند.

هر گونه‌ درد گوش‌ و یا ترشح‌ چرکی‌ از آن‌ را به‌ پزشک‌ ارجاع‌ دهید. عدم‌ درمان‌ و یا در مان‌ ناقص‌ عفونت‌های‌ گوش‌ میانی‌ خصوصاً در اطفال‌، ممکنست‌ منجر به‌ بروز مننژیت‌ (عفونت‌ مغزی‌) و یا کاهش‌ شنوایی‌ دائمی‌ شود.

برای‌ پاک‌ کردن‌ گوش‌ از گوش‌ پاک‌ کن‌های‌ استاندارد استفاده‌ نمایید. قبل‌ از استفاده‌ از گوش‌ پاک‌ کن‌ از محکم‌ بودن‌ پنبه‌ نوک‌ آن‌ اطمینان‌ حاصل‌ کنید. استفاده‌ از وسایل‌ تیز و زبر برای‌ پاک‌ کردن‌ گوش‌ سبب‌ آسیب‌ به‌ مخاط‌ مجرا و بروز خونریزی‌ و عفونت‌ می‌شود.

در صورت‌ ورود اجسام‌ خارجی‌ در گوش‌، اول‌ سعی‌ نمایید با قرار دادن‌ گوش‌ به‌ سمت‌ پایین‌ و تکان‌ دادن‌ آرام‌ سر و لاله‌ گوش‌ آن‌ را خارج‌ نمایید. در صورتی‌ که‌ با این‌ اقدامات‌ موفقیت‌ حاصل‌ نگردید از سایر اقدامات‌ و دست‌ گاری‌ جداً خودداری‌ نمایید. زیرا ممکنست‌ سبب‌ آسیب‌ به‌ پرده‌ گوش‌ و یا بدتر شدن‌ وضعیت‌ شود. در این‌ حالت‌ باید سریعاً به‌ پزشک‌ مراجعه‌ نمود.

جهت‌ تسکین‌ گوش‌ درد، هرگز از دود سیگار و یا مواد مخدر استفاده‌ ننمایید.

▪ بهداشت‌ دهان‌ و دندان‌ :

ـ برای‌ آنکه‌ دندانهای‌ سالمی‌ داشته‌ باشید، رعایت‌ نکات‌ زیر ضروری‌ است‌ :

۱) تغذیه‌ مناسب‌ : تغذیه‌ مناسب‌ در سنین‌ مناسب‌ موجب‌ استحکام‌ و رشد مناسب‌ دندانها می‌شود. در بیشتر غذاهایی‌ که‌ هر روز می‌خوریم‌ مقداری‌ ماده‌ قندی‌ وجود دارد. مانند: نان‌، برنج‌، عسل‌، مربا، شکر، قند، شکلات‌، آب‌ نبات‌، بیسکویت‌، بستنی‌ و میوه‌های‌ شیرین‌. وقتی‌ یک‌ ماده‌ قندی‌ می‌خوریم‌، بزاق‌ دهان‌ روی‌ آن‌ اثر می‌کند تا آن‌ را هضم‌ کند. میکروبهایی‌ هم‌ که‌ در پلاک‌های‌ دندانی‌ وجود دارند از این‌ مواد قندی‌ تغذیه‌ می‌کنند(میکروبهای‌ موجود در دهان‌ بر روی‌ نقاط‌ خاصی‌ از دندان‌ تجمع‌ نموده‌ و تشکیل‌ پلاکهای‌ میکروبی‌ روی‌ دندان‌ را می‌دهند)

دراثر فعالیت‌ میکروبها، اسید تولید می‌شود. هر قدر خوردن‌ مواد قندی‌ بیشتر طول‌ بکشد یا تعداد دفعات‌ مصرف‌ آن‌ بیشتر باشد، اسیدی‌ بودن‌ بزاق‌ هم‌ طولانی‌تر خواهد شد. اسیدی‌ که‌ به‌ علت‌ خوردن‌ مواد قندی‌ ایجاد می‌گردد، رفته‌ رفته‌ مینای‌ دندان‌ را حل‌ می‌کند و باعث‌ پوسیدگی‌ دندان‌ می‌شود.

۲) استفاده‌ از مسواک‌ و نخ‌ دندان‌: هدف‌ اصلی‌ از مسواک‌ کردن‌، پاک‌ کردن‌ پلاک‌ میکروبی‌ از روی‌ دندانها و لثه‌ است‌. درست‌

مسواک‌ کردن‌ وقتی‌ است‌ که‌ تمام‌ سطوح‌ دندانها و لثه‌ به‌ خوبی‌ مسواک‌ زده‌ شود. با رعایت‌ نکات‌ زیر می‌توان‌ به‌ خوبی‌ و به‌ درستی‌ مسواک‌ کرد.

الف‌ ) انتخاب‌ یک‌ مسواک‌ خوب‌ با موهایی‌ از جنس‌ نایلون‌ نرم‌ و مرتب‌ و منظم‌ .

ب‌ ) خمیر دندانی‌ با قدرت‌ پاک‌ کنندگی‌ و حاوی‌ فلوراید

ج‌ ) روش‌ صحیح‌ مسواک‌ زدن‌

د ) استفاده‌ از نخ‌ دندان‌

فلوراید و نقش‌ آن‌ در پیشگیری‌ از پوسیدگی‌ دندان‌ : فلوراید، عنصری‌ است‌ که‌ در زنجیره‌ طبیعت‌ از حمله‌ خاک‌، آب‌، هوا، مواد غذایی‌، گیاهان‌، میوه‌ها و حبوبات‌ یافت‌ می‌شود.

فلوراید در ساختمان‌ مینای‌ دندان‌ وارد شده‌ و با آن‌ ترکیب‌ می‌شود و بنابراین‌ ساختمان‌ بسیار مقاومی‌ ایجاد می‌کند که‌ باعث‌ می‌شود مینای‌ دندان‌ در برابر اسیدهای‌ پوسیدگی‌ زا حلالیت‌ کمتری‌ داشته‌ باشد در این‌ حالت‌ دندان‌ نسبت‌ به‌ پوسیدگی‌ مقاوم‌ شده‌، کمتر دچار پوسیدگی‌ می‌گردد.

▪ آنچه‌ باید در بهداشت‌ دهان‌ و دندان‌ دانست‌ :

ـ مواد قندی‌ را فقط‌ در وعده‌های‌ غذایی‌ مثل‌ صبحانه‌، ناهار و شام‌ بخورید و در فاصله‌ دو وعده‌ غذا تا آنجا که‌ ممکنست‌ از خوردن‌ مواد قندی‌ پرهیز کنید. هر قدر دفعات‌ خوردن‌ مواد قندی‌ بیشتر باشد، خطر پوسیدگی‌ دندانها هم‌ بیشتر می‌شود.

ـ از آنجا که‌ شیر و لبنیات‌ دارای‌ ماده‌ای‌ بنام‌ کازئین‌ هستند که‌ از تشکیل‌ اسید توسط‌ پلاک‌ میکروبی‌ جلوگیری‌ می‌کند، مصرف‌ روزانه‌ این‌ مواد برای‌ جلوگیری‌ از پوسیدگی‌ دندانها توصیه‌ می‌شود.

ـ بعد از مصرف‌ هر نوع‌ ماده‌ قندی‌، بهتر است‌ بلافاصله‌ دندانها را مسواک‌ کرد. و اگر مسواک‌ در دسترس‌ نباشد حتماً باید چند مرتبه‌ دهان‌ و دندانها را با آب‌ شستشو داد.

ـ خمیر دندانها حاوی‌ موادی‌ هستند که‌ ضمن‌ خوشبو کردن‌ دهان‌، به‌ برداشت‌ بیشتر پلاک‌ میکروبی‌ و باقی‌ مانده‌های‌ غذایی‌ از روی‌ دندانها کمک‌ می‌نماید.

ـ برای‌ تمیز کردن‌ سطوح‌ بین‌ دندانی‌ هیچوقت‌ از چیزهای‌ سخت‌ و نوک‌ تیز مثل‌ سنجاق‌ و چوب‌ کبریت‌ استفاده‌ نکنید.

ـ معمولاً از یک‌ مسواک‌ نمی‌توان‌ بیشتر از ۴ـ۳ ماه‌ استفاده‌ کرد چون‌ موهای‌ آن‌ خمیده‌ و نامنظم‌ می‌شود.

ـ استفاده‌ نمک‌ خشک‌، جوش‌ شیرین‌ یا سایر پودرها برای‌ مسواک‌ کردن‌ درست‌ نیست‌ و باعث‌ ساییدگی‌ مینای‌ دندان‌ و خراشیده‌ شدن‌ لثه‌ می‌شود.

ولی‌ استفاده‌ از آب‌ نمک‌ رقیق‌ (۱۲قاشق‌ چایخوری‌ در یک‌ لیوان‌ آب‌ جوشیده‌ سرد شده‌)، مفید است‌ اما نمی‌تواند جایگزین‌ مسواک‌ و خمیر دندان‌ شود.

ـ چون‌ خرده‌های‌ مواد غذایی‌ و میکروبها روی‌ سطح‌ زبان‌ جمع‌ می‌شوند، بهتر است‌ هر چند روز یکبار روی‌ زبان‌ را هم‌ با مسواک‌ تمیز کرد.

ـ پزشکان‌ مسواک‌های‌ نرم‌ را توصیه‌ می‌کنند. چون‌ مسواک‌ های‌ زبر باعث‌ تحریک‌ لثه‌ و سایش‌ دندان‌ها می‌شود.

ـ هر فردی‌ باید روزی‌ دوبار و هر بار به‌ مدت‌ ۱۰ـ۷ دقیقه‌ مسواک‌ بزند

ـ اگر چه‌ ناراحتیهای‌ گوارشی‌، کلیوی‌، تنفسی‌، خونی‌، هورمونی‌ و سوء تغذیه‌ می‌تواند باعث‌ بدبویی‌ دهان‌ شود، لیکن‌ مهمترین‌ عامل‌ بوی‌ بد دهان‌ رعایت‌ نکردن‌ بهداشت‌ دهان‌ و دندان‌ و ابتلا به‌ بیماریهای‌ لثه‌ و پوسیدگی‌ دندان‌ است‌.

برای‌ این‌ کار، مسواک‌ را در عقب‌ زبان‌ قرار دهید و به‌ طرف‌ جلو بکشید چند بار این‌ عمل‌ را انجام‌ دهید. تمیز کردن‌ زبان‌ نقش‌ مهمی‌ در از بین‌ بردن‌ بوی‌ بد دهان‌ دارد.

ـ توجه‌ داشته‌ باشید که‌ هیچوقت‌ مسواک‌ خیس‌ را در جعبه‌ سربسته‌ نگذارید. چون‌ هوای‌ داخل‌ جعبه‌ دم‌ می‌کند و باعث‌ رشد میکروبها می‌شود.

ـ با مسواک‌ کردن‌ نمی‌توان‌ سطوح‌ بین‌ دندانی‌ را به‌ خوبی‌ تمیز کرد. برای‌ کار باید از نخ‌ دندان‌ استفاده‌ کرد که‌ قبل‌ از آن‌ باید دستها را با آب‌ و صابون‌ شست‌ .

ـ برای‌ تمیز کردن‌ سطوح‌ بین‌ دندانی‌ هیچوقت‌ از چیزهای‌ سخت‌ و نوک‌ تیز مثل‌ سنجاق‌ و چوب‌ کبریت‌ استفاده‌ نکنید.

ـ اگر موقع‌ مسواک‌ زدن‌ و نخ‌ دندان‌ کشیدن‌ دندان‌، درد خونریزی‌ داشتید، نگران‌ نباشید و مسواک‌ کردن‌ یا نخ‌ کشیدن‌ را ترک‌ نکنید. در اکثر مواقع‌ با ادامه‌ این‌ کار و سالم‌ شدن‌ لثه‌، درد و خونریزی‌ هم‌ از بین‌ می‌رود. اگر درد و خونریزی‌ پس‌ از یک‌ هفته‌ از بین‌ نرفت‌ به‌ پزشک‌ مراجعه‌ کنید.

بهداشت فردی

هر کس بامراعات بهداشت قادر است از لحاظ جسمانی , روانی و اجتماعی در وضع مناسبی قرار گرفته و وظیفه ای را که نسبت به خود و افراد خانواده و جامعه خود دارد به خوبی ادا کند

● سلامتی‌ چیست‌ ؟

عبارتست‌ از رفاه‌ کامل‌ جسمی‌، روانی‌ و اجتماعی‌، نه‌ فقط‌ نبودن‌ بیماری‌ و معلولیت‌، شخص‌ سالم‌ کسی‌ است‌ که‌ علاوه‌ بر سلامت‌ جسم‌ از سلامت‌ روان‌ نیز برخوردار بوده‌ و از نظر اجتماعی‌ و روحی‌ در آسایش‌ باشد.

● بهداشت‌ چیست‌ ؟

بهداشت‌ عبارتست‌ از نگهداری‌ و ارتقای‌ سلامت‌ و پیشگیری‌ از بیماریها و افزایش‌ قدرت‌ روحی‌، جسمی‌ و اقتصادی‌ در افرادی‌ که‌ به‌ علت‌ بیماری‌ ناتوان‌ شده‌اند.

● بهداشت‌ عمومی‌ چیست‌ ؟

یکی‌ از فعالیتهای‌ سازمان‌ یافته‌ اجتماعی‌ است‌ که‌ به‌ منظور حفظ‌، ارتقاء و بازسازی‌ سلامت‌ افراد انجام‌ می‌گیرد و در برگیرنده‌ خدماتی‌ است‌ که‌ به‌ کل‌ جامعه‌ ارایه‌ می‌شود.

● بهداشت‌ فردی‌ چیست‌ ؟

شامل‌ دستورالعملهایی‌ است‌ که‌ در جهت‌ تأمین‌، حفظ‌ و ارتقای‌ بهداشت‌ و سلامتی‌ فرد بکار می‌رود.

▪ بهداشت‌ پوست‌ :

پوست‌ یکی‌ از اعضاء مهم‌ و وسیع‌ بدن‌ است‌. که‌ حاوی‌ غدد مواد چربی‌ است‌، در نتیجه‌ فعالیت‌ این‌ غدد، آب‌، مواد زائد، املاح‌ و مقداری‌ چربی‌ از طریق‌ پوست‌ از بدن‌ دفع‌ می‌شود. دفع‌ مواد مزبور به‌ همراه‌ فعالیت‌ باکتریهایی‌ که‌ در نقاط‌ مختلف‌ پوست‌، خصوصاً در نواحی‌ گرم‌ و مرطوب‌ زندگی‌ می‌کنند سبب‌ تخمیر مواد موجود در عرق‌ و پوست‌ می‌شوند. به‌ این‌ ترتیب‌ بوی‌ نامطبوعی‌ ایجاد می‌نماید که‌ جهت‌ رفع‌ آن‌، اقداماتی‌ باید انجام‌ داد.

فعالیت‌ غدد مولد عرق‌ در سنین‌ بلوغ‌ فوق‌العاده‌ زیاد بوده‌ و با ورزش‌، گرمی‌ هوا، پوشیدن‌ لباسهای‌ ضخیم‌، خستگی‌، عصبانیت‌، نگرانی‌، هیجان‌، بیشتر می‌شود و به‌ منظور محافظت‌ از پوست‌ و رعایت‌ بهداشت‌ توجه‌ به‌ موارد زیر ضروری‌ است‌:

هر کس‌ باید بدن‌ خود را حتی‌الامکان‌ همه‌ روزه‌ یا حداقل‌ هفته‌ای‌ دوبار با آب‌ و صابون‌ بشوید.

تعداد دفعات‌ استحمام‌ با توجه‌ به‌ دمای‌ هوای‌، میزان‌ فعالیت‌، آلودگی‌ هوا و محل‌ کار متفاوت‌ است‌ .

شستشوی‌ بدن‌ با آب‌ و صابون‌، پوست‌ را از وجود مواد زائد پاک‌ می‌کند. مواد قلیایی‌ موجود در صابون‌، سبب‌ حل‌ شدن‌ در چربیها و مواد زائد موجود بر پوست‌ شده‌ و جلوی‌ انسداد منافذ پوستی‌ را می‌گیرد.

استحمام‌ با آب‌ گرم‌ نه‌ تنها سبب‌ بهتر حل‌ شدن‌ مواد زائد و نرمی‌ و لطافت‌ پوست‌ می‌شود بلکه‌ رفع‌ خستگی‌ عضلانی‌ و افزایش‌ خون‌ گیری‌ پوست‌ را نیز شامل‌ می‌شود.

استحمام‌، بلافاصله‌ پس‌ از صرف‌ غذا، موجب‌ گشاد شدن‌ عروق‌ پوست‌ بدن‌ شده‌ و خون‌ را از معده‌ و دیگر اندامهای‌ داخلی‌ متوجه‌ پوست‌ می‌کند.

برای‌ استفاده‌ از انواع‌ صابون‌ و شامپو باید به‌ نوع‌ پوست‌ (چرب‌، خشک‌، معمولی‌) توجه‌ کرد.

استفاده‌ از وسایل‌ شخصی‌ در استحمام‌ ضروریست‌ . چرا که‌ استفاده‌ مشترک‌ از این‌ وسایل‌ سبب‌ انتقال‌ بیماریهای‌ عفونی‌ و قارچی‌ می‌شود.

از آنجا که‌ بسیاری‌ از بیماریهای‌ انگلی‌ و عفونتهای‌ روده‌ای‌ از طریق‌ دستها و ناخنهای‌ آلوده‌ انتشار می‌یابند، شستن‌ صحیح‌ دستها و کوتاه‌ کردن‌ ناخن‌ها بطور مرتب‌ ضروری‌ است‌ .

قبل‌ از غذا خوردن‌، طبخ‌ غذا، هنگام‌ آماده‌ کردن‌ ظروف‌ و وسایل‌ سفره‌، بعد از رفتن‌ به‌ توالت‌ و دست‌ زدن‌ و نظافت‌ کردن‌ حیوانات‌ ـ باغبانی‌ و زراعت‌ و پس‌ از ملاقات‌ و تماس‌ با بیماران‌ مبتلا به‌ بیماریهای‌ واگیر، شستن‌ صحیح‌ دستها، توصیه‌ می‌شود.

عادات‌ جویدن‌ ناخن‌ غیر بهداشتی‌ بوده‌ و سبب‌ ابتلای‌ فرد به‌ بسیاری‌ از بیماریها خواهد شد.

شست‌ و شوی‌ روزانه‌ پاها، از تجزیه‌ عرق‌ و بوی‌ نامطبوع‌ پا جلوگیری‌ می‌کند.

استفاده‌ از کفش‌ مناسب‌ به‌ نحوی‌ که‌ هیچ‌گونه‌ فشاری‌ به‌ پا وارد نکرده‌ و سبب‌ تغییر فرم‌ طبیعی‌ استخوان‌ بندی‌ پا نشود، از نکات‌ مهمی‌ است‌ که‌ باید در مورد سلامت‌ پا و ستون‌ فقرات‌، بدان‌ توجه‌ نمود.

▪ بهداشت‌ مو :

ـ موی‌ سالم‌، ظاهری‌ درخشان‌، مرتب‌ و قابل‌ انعطاف‌ دارد نکات‌ اساسی‌ که‌ در بهداشت‌ مو باید مورد توجه‌ قرار گیرد عبارتند از:

نوع‌ شامپو و سایر مواد پاک‌ کننده‌ مهم‌ بوده‌ و انتخاب‌ صحیح‌ آنها با توجه‌ به‌ مشخصات‌ مو، به‌ ویژه‌ میزان‌ چرب‌ بودن‌ آنها است‌ و باعث‌ تقویت‌ رشد مو و سالم‌ ماندن‌ آنها می‌شود.

برس‌ کشیدن‌ روزانه‌ موها باعث‌ تشدید سرعت‌ جریان‌ خون‌

در پوست‌ سر شده‌ و از جمع‌ شدن‌ گرد و غبار و مواد زائد در پوست‌ سر جلوگیری‌ به‌ عمل‌ می‌آورد.

شوره‌ سر با شستن‌ مرتب‌ موها، شانه‌ کردن‌ و برس‌ زدن‌ قابل‌ کنترل‌ خواهد بود.

پس‌ از شست‌ شوی‌ موها، برای‌ خشک‌ کردن‌ آنها باید از مالش‌ شدید با حوله‌ خودداری‌ شود و بجای‌ آن‌، موها را با فشار دادن‌ به‌ حوله‌ خشک‌ کرد.

دفعات‌ شست‌ و شوی‌ موها به‌ نوع‌ آن‌ (چرب‌ ـ خشک‌ ـ معمولی‌) بستگی‌ دارد.

▪ بهداشت‌ چشم‌ :

ـ اختلال‌ در بینایی‌، سبب‌ کاهش‌ ارتباط‌ فرد با محیط‌ و توان‌ یادگیری‌ وی‌ می‌شود. به‌ منظور پیشگیری‌ از بروز اختلال‌ در قوه‌ بینایی‌، رعایت‌ این‌ نکات‌ بهداشتی‌ ضروری‌ است‌ :

استفاده‌ از حوله‌ شخصی‌ و تمیز، در پیشگیری‌ از عفونتهای‌ چشمی‌، امری‌ بسیار مهم‌ است‌.

هنگام‌ مطالعه‌ می‌بایست‌ از نور کافی‌ که‌ از پشت‌ سر و طرف‌ چپ‌ می‌تابد، استفاده‌ نمود و فاصله‌ چشمها از سطح‌ مطالعه‌ باید بین‌ ۴۵ـ۳۰ سانتی‌ متر باشد.

در صورت‌ بروز عوارضی‌ مانند تاری‌ دید، اختلال‌ در قدرت‌ بینایی‌، خستگی‌ در هنگام‌ مطالعه‌ و … سریعاً به‌ چشم‌ پزشک‌ مراجعه‌ کنید.

مصرف‌ غذاهای‌ متنوع‌ و مناسب‌، خصوصاً غذاهای‌ حاوی‌ ویتامین‌ A ، در سلامت‌ چشمها نقش‌ اساسی‌ دارد.

در صورت‌ مشاهده‌ هر گونه‌ اختلال‌ در ظاهر چشم‌ها، اعم‌ از افتادگی‌ پلک‌، قرمزی‌، تورم‌، انحراف‌ و … باید سریعاً به‌ پزشک‌ مراجعه‌ نمود.

در صورت‌ ورود اجسام‌ خارجی‌ و یا مواد شیمیایی‌ به‌ چشم‌ها از مالش‌ آنها خودداری‌ نمایید و سریعاً چشم‌ را با مقادیر فراوان‌ آب‌، شست‌ و شو داده‌ و با یک‌ گاز تمیز پوشانده‌ و سریعاً به‌ پزشک‌ مراجعه‌ نمایید.

برای‌ شست‌ و شوی‌ چشم‌ از ماساژ آن‌ به‌ هنگام‌ شست‌ و شو، جداً خودداری‌ نمایید. بهترین‌ راه‌ این‌ است‌ که‌ پلک‌ ها را از دو طرف‌ کنار زده‌ و چشم‌ را در زیر شیر آب‌ نگهدارید.