نقطه‌ عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی

بیانیهٔ گام دوم نقطهٔ عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی است. هم نشانگر پیشرفت‌هایی است که در چهل سالِ انقلاب اسلامی برای ایران، منطقه و جهان اسلام به دست آمده و هم راهبردی برای آیندهٔ نظام و حرکت انقلاب است.

این بیانیه ابعاد مختلفی دارد. یک بُعدش نگاه واقع‌بینانه به شرایط امروز است. بیانیه کاملاً نگاهی واقع‌بینانه نسبت به امروزِ ایران اسلامی دارد و ضمن اینکه چشم‌اندازها و آرمان‌ها را نشان می‌دهد کاملاً نگاه واقع‌بینانه دارد. به‌عنوان‌مثال، در مسئلهٔ عدالت اگر کسی به این بیانیه نگاه کند می‌بیند کاملاً نگاه واقع‌بینانه در رابطه با عدالت حاکم است. در مورد اقتصاد و اقتصاد مقاومتی، نگاه، کاملاً واقع‌بینانه است. در مورد علم و فناوری کاملاً نگاه واقع‌بینانه‌ای بر آن حاکم است. در مسئلهٔ حفظ آرمان‌های انقلاب اسلامی در این ۴۰ سال و تداوم جریان انقلاب، کاملاً نگاه واقع‌بینانه‌ای دارد. امروز نه دوست نه دشمن، هیچ‌کس منکر تفوق و برتری انقلاب اسلامی در همهٔ جبهه‌ها نیست و این خیلی مهم است که بعد از چهل سال دست برتر را در همهٔ قضایا جمهوری اسلامی ایران دارد؛ یعنی اگر ما بخواهیم شرایط خودمان را در مقابل شرایط دشمن ترسیم کنیم باید بگوییم حقیقتاً دشمن در حال افول است و ما در حال صعودیم. این بیانیه کاملاً این وضعیت را ترسیم کرده و به تصویر کشیده است.

تمدن نوین اسلامی دست‌یافتنی است

بیانیهٔ گام دوم از سوی دیگر ابعاد مختلف انقلاب و برکات و اهداف مهمی که انقلاب اسلامی داشته را تبیین می‌کند که این موضوع جدا از اهداف امام خمینی، خط امام رحمه‌الله و جدا از هدفِ تأسیس نظام اسلامی نیست. معلوم می‌شود آن اهدافی که برای تأسیس اصل نظام مدنظر بوده امروز بعد از چهل سال شاهد تحقق‌شان هستیم با این قید که نظام ما در جهت سیر سعودی، به طرف آن آرمان‌های بلند در حال حرکت است. به‌هیچ‌عنوان جریان پرخُروش انقلاب ایستایی و توقف نداشته و همواره در مسیر پویایی بوده است و لذا این حرکت می‌تواند آن تمدنی را که رهبر انقلاب در بیانیهٔ جامع‌شان فرمودند نوید دهد؛ یعنی رسیدن به آن تمدن و مدنیتی که رهبر انقلاب نوید آن را دادند کاملاً دست‌یافتنی است. ممکن است کسی بگوید این مدنیتِ جدید امروز در مقابل تمدن مغرب زمین چگونه می‌تواند خودنمایی کند؟ در پاسخ باید گفت ما این چهل سال شاهد داریم که این تمدن می‌تواند در جهان جای خودش را باز کند. عناصری چون حق‌خواهی، خداخواهی، عدالت‌خواهی و… که در این مدنیت هست باعث می‌شود فطرت‌های بیدار بشر این نگاه و این پیام را کاملاً بتوانند دنبال کنند.

گفتمانِ ولایت را باید حفظ کرد

نکتهٔ بسیار مهم اینکه انقلاب اسلامی از ابتدای پیروزی هرگز از شعارها و مسیر خودش منحرف نشده است. بسیاری تلاش کردند اما امامین انقلاب یعنی امام رَحِمَه‌ُالله بزرگوارمان در دههٔ ابتداییِ انقلاب و رهبر انقلاب در این سه دهه در جهت حفظ انقلاب از هرگونه انحراف و افراط‌وتفریطی حرکت و سُکان‌داری کردند.

مقایسهٔ انقلاب فرانسه یا انقلاب روسیه با انقلاب ما کاملاً نشان می‌دهد که انقلاب ما دچار افراط‌وتفریط نشده است. بله دولت‌های مختلف آمدند، سلایق مختلف سیاسی آمدند در مجلس و دولت و بخش‌های مختلف اما چون گفتمانِ ولایت در کشور ما گفتمان واحدی هست، گفتمان غالب در کشور گفتمان امام رَحِمَه‌ُالله و رهبری بوده است. رهبر انقلاب در بحث انسان ۲۵۰ ساله می‌فرمایند گفتمان ائمه علیهم‌السلام از امیرالمؤمنین علیه‌السلام تا وجود مقدس فرزند امام عسگری علیه الصلوة والسلام یک گفتمان واحد است؛ یعنی کأنّه یک انسانِ ۲۵۰ ساله است. این گفتمان را شما در نگاه امامین انقلاب هم می‌بینید. همان گفتمانی که امام رَحِمَه‌ُالله دارد، همان گفتمان را رهبر انقلاب اسلامی هم دارند که این گفتمان غالب را باید حفظ کرد.

با نگاهِ پژوهش، تبیین و بسط به این بیانیه نگاه کنید

پیشنهاد من به‌عنوان یک طلبه به همهٔ محافل علمی و حوزوی و دانشگاهی آن است که این متن را به‌عنوان یک متن قابل‌مطالعه، قابل مباحثه، قابل تحقیق و پژوهش و قابل بسط و توسعه نگاه کنند. این مفاهیم باید کاملاً تبیین شود. تبیینِ مفاهیم عالی‌ای که در این بیانیه به کار برده شده برای نسل فعلی و آینده لازم هست تا کاملاً چشم‌انداز آینده را نشان دهد و اینکه رسیدن به جامعهٔ اسلامی، دولت اسلامی و تمدن اسلامی حتماً امکان‌پذیر و کاملاً قابل دست‌یابی است. کسی نباید فکر کند وقتی ما سخن از تمدن میگوییم این تمدن، یک امر آرمانیِ دست نایافتنی است. این بیانیه کاملاً ترسیم و مشخص می‌کند که تمدن اسلامی امری دست‌یافتنی است. نیازمند یک حرکت جهادی و یک عزم راسخ در دولت‌مردان به‌صورت عام یعنی همهٔ کسانی که در حکومت مشغول‌اند، هستیم و با این عزم راسخ رسیدن به آن قله‌های تمدنی کاملاً امکان‌پذیر و انشاءاللّه دست‌یافتنی است.

ویژگی‌های “بیانیه گام دوم انقلاب” و وظایف رسانه‌ها چیست؟

.

، “بیانیه “گام دوم انقلاب” امام خامنه‌ای به‌دلیل چند ویژگی مهم حائز اهمیت است که در ادامه به بیان آن ویژگی‌ها خواهم پرداخت.

ویژگی نخست اینکه این بیانیه دارای “جامعیت” است؛ چرا که هم به مشکلات، خطاها، سوءتدبیرها و بی‌تدبیری‌ها اشاره داشته است و هم به ظرفیت‌ها و امکانات وسیع و بی‌بدیلی که در کشور وجود دارد، اشاره کرده است که مهمترین سرمایه و ظرفیت نیز سرمایه انسانی است.

ویژگی دوم بیانیه “نگاه به آینده” است. در عین حال که این بیانیه نگاهی به گذشته و مشکلات دارد، چشم‌اندازی است که قله‌ها و مسیر رسیدن به قله‌ها را هم مشخص می‌سازد. این بیانیه راه‌های طی‌شده را یادآوری می‌کند تا امیدزدایی رسانه‌های غربی و کنش‌گران سیاسی معاند را خنثی کند. مقام معظم رهبری در این بیانیه یادآوری می‌کنند که قله و مقصد کجاست و امید هم می‌دهند که مسیر طی‌نشده را باید طی کرد تا به قله رسید.

ویژگی سوم این بیانیه “مخاطب قرار دادن جوانان” است، البته مخاطب آن تمامی مردم ایران و جهان، مسئولان قوای سه‌گانه و حتی دشمنان هستند، چراکه رهبری به دشمنان هشدار می‌دهد که با چه ملت و انقلابی روبه‌رو هستند، اما مخاطب اصلی جوانان و آینده‌سازان انقلاب اسلامی هستند.

جوانان می‌توانند موتور محرکه کشور در بخش‌های مختلف باشند که رهبر معظم انقلاب در این بیانیه حتی به جزئیاتی در خصوص اهمیت و نقش جوانان اشاره فرموده‌اند. ایشان در بیانیه گام دوم انقلاب تصریح می‌کنند که نیمی از جمعیت کشور جوان هستند و حدود ۲۶ میلیون نفر، ۱۵ تا ۴۰ سال سن دارند و از این بین ۱۴ میلیون نفر دارای تحصیلات عالیه می‌باشند. این جوانان در فضای معنوی بعد از انقلاب اسلامی متولد شده‌اند و ظرفیت بسیار خوبی برای کشور می‌باشند که کشور با توجه به این جوانان می‌تواند مشکلات پیشِ‌روی خود را برطرف کند و از چالش‌ها، مخاطرات و بحران‌های احتمالی آتی عبور و آنان را مدیریت و تبدیل به فرصت کند.

این بیانیه مسئولیت مسئولان کشور در قوای مختلف نسبت به جوانان سنگین‌تر می‌کند و تکلیف آنان را مشخص می‌سازد تا در ساختار کشور تغییرات اساسی و تجدیدنظرهایی انجام بدهند تا از ظرفیت بی‌بدیل و منحصربه‌فرد جوانان تحصیل‌کرده، مؤمن و انقلابی در آغاز دهه پنجم انقلاب اسلامی استفاده شود.

ویژگی چهارم بیانیه، “تأکید بر مبانی و شعارهای انقلاب اسلامی” است. شعارهای انقلاب اسلامی، جهانی هستند و کهنه‌شدنی نیستند. شعارهای انقلاب مربوط به تمامی دوره‌ها بوده و مختص به یک دوره خاص نیست. شعارهای انقلاب اسلامی همان اهداف انقلاب اسلامی است که مسیر راه را به مسئولان کشور نشان می‌دهد و لازم است مسئولان در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها به این شعارها توجه ویژه داشته باشند.

ویژگی پنجم و ششم بیانیه، “یادآوری چشم‌اندازها و افق‌های انقلاب اسلامی” و “توجه به مطالبات مردم” است.

ویژگی هفتم این بیانیه “توجه به ارائه راهکارها” است. یکی از مشکلاتی که در سطوح مسئولان، نخبگان و رسانه‌ها وجود دارد و به مردم نیز تسری پیدا کرده این است که مشکلات، چالش‌ها و موانع گفته می‌شود، اما به راه‌حل‌ها و راهکارها اشاره نمی‌شود. وقتی که مشکلات و چالش‌ها برجسته شود و راهکاری برای حل آن مشکل‌ها ارائه نشود، امید در جامعه از بین می‌رود، این همان چیزی است که رسانه‌های غربی آن را دنبال می‌کنند و به‌صورت مستمر در بخش‌های مختلف خبری و… به آن می‌پردازند.

مقام معظم رهبری در این بیانیه، کنار یادآوری برخی از مشکلات و خطاها، راهکارهای حل مشکلات را بیان می‌کنند؛ این یعنی امید به آینده. مقام معظم رهبری عنوان می‌کنند که انقلاب اسلامی در افق خود برای سال‌های بعد و دهه‌های بعد راه‌حل دارد و مشکلات موجود را بدون راه‌حل نمی‌داند، بلکه معتقد است مشکلات و موانع با راهکار قابل حل است.

ویژگی هشتم بیانیه، “نگاه به جلو با توجه به تجربیات قبلی” است. مقام معظم رهبری به‌خوبی وضعیت آینده کشور و مسیرهایی را که باید طی شود و محورهایی که باید مورد تأکید قرار بگیرد، مشخص و معرفی کرده‌اند، همچنین به مشکلات و موانع در گذشته هم اشاره کرده‌اند و به‌صراحت بیان می‌کنند که با وجود مشکلات و تحریم‌ها، انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی پابرجاست و موفقیت‌های بزرگی را به دست آورده است.

ویژگی نهم بیانیه، “انعطاف‌پذیری، منفعل نبودن و تأکید بر اصلاح خطاهای گذشته” است که در فرازهای مهمی بدان پرداخته شده است. این‌که یک نظام انعطاف‌پذیر باشد و متناسب با شرایط بتواند تحولات بیرونی خود را تنظیم بکند، خطاها را متوجه بشود و فعال باشد، موضوع مهمی است. یکی از آسیب‌هایی که مورد توجه مسئولان است، این است که انعطاف‌پذیری‌شان در برابر پدیده‌های بیرونی کم است و آمادگی لازم را ندارند. لازم است مسئولان در این رابطه آمادگی‌های لازم را کسب کنند و در برابر شرایط منفعل نباشند.

ویژگی دهم بیانیه، “پای‌بندی به اصول ضمن درک پدیده‌ها و موقعیت‌های نو” است. این ویژگی ارتباط نزدیکی با ویژگی نهم دارد.

ویژگی یازدهم بیانیه، “توجه به دفاع مقتدرانه” است. مقام معظم رهبری در این بیانیه اشاره کرده است که ما شروع‌کننده جنگی نبوده‌ایم اما اگر جنگی علیه ما آغاز شده، دفاع مقتدرانه‌ای داشته‌ایم.

نقش رسانه‌ها در تحقق گام دوم انقلاب

مقام معظم رهبری همواره و پیش از این بیانیه به اهمیت رسانه‌ها و فضای مجازی تأکید داشته‌اند. ایشان در تاریخ ۱۹ دی ۹۷ در دیدار مردم قم فرمودند: “جوانان با هوشمندی، فضای مجازی را به ابزاری برای زدن تودهنی به دشمنان تبدیل کنند".

عمده مخاطب مقام معظم رهبری جوانان هستند و این نکته فوق‌العاده مهمی است. ایشان در همان سخنان اشاره می‌کنند که “دشمن در تلاش است با شایعه‌سازی و تهمت‌پراکنی مردم را مضطرب کند و به جان یکدیگر بیندازد که البته نمی‌تواند، اما مردم باید با این شگردهای دشمن مقابله کنند".

مقام معظم رهبری به‌خوبی آرایش رسانه‌ای جدید را درک می‌کنند و نه‌تنها به رسانه‌های سنتی و قدیمی مانند رادیو، تلویزیون و مطبوعات آشنایی و توجه دارند، بلکه به رسانه‌های نوظهور، برنامه‌های تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی نیز توجه ویژه دارند و از جوانان که مخاطبان اصلی بیانیه هستند، می‌خواهند که از این ظرفیت استفاده کنند، مانع ناامید کردن مردم بشوند و تلاش رسانه‌ای دشمن را خنثی سازند.

برای محقق ساختن بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی باید از منظر و بستر رسانه‌ها استفاده کنیم. امکان ندارد در سرفصل‌های مختلف همچون “علم و پژوهش"، “معنویت و اخلاق"، “اقتصاد"، “عدالت و مبارزه با فساد"، “استقلال و آزادی"، “عزت ملی، روابط خارجی و مرزبندی با دشمن” و “سبک زندگی” که رهبری در بیانیه بدان اشاره داشته‌اند، محقق سازیم، بدون اینکه از ابزارهای رسانه‌ای و فضای مجازی استفاده کنیم. اگر امروز شاهد فساد، تبعیض و فقر هستیم و اینکه در گذشته دچار خطاها و غفلت‌هایی شده‌ایم و از ظرفیت‌هایمان در حوزه‌های مختلف به‌خوبی استفاده نکرده‌ایم، به‌دلیل این است که رسانه‌ها رسالت خود را به‌خوبی انجام نداده‌اند و مسئولان را وادار به پاسخگویی نکرده‌اند.

گرچه عوامل مختلفی در رسیدن انقلاب اسلامی به قله‌ها نقش دارند، اما مهمترین و مقدم‌ترین عامل “رسانه‌ها” هستند. رسانه‌ها باید چشم و گوش مردم باشند و مسائل را به‌خوبی متوجه بشوند و به‌خوبی تبیین و اطلاع‌رسانی کنند، ضمن اینکه مشارکت مردم را برای تحقق بیانیه گام دوم فراهم سازند.

رسانه‌ها با توجه به نقش نظارتی که دارند، اگر مسئولان در بخشی در راستای گام دوم انقلاب، وظایف خود را به‌خوبی انجام ندادند، می‌توانند بر عملکرد آنان نظارت و مطالبه‌گری کنند. مردم و جوانان اکنون با استفاده از تکنولوژی‌های جدید و فضای مجازی این امکان را دارند تا هم بر فعالیت‌های مسئولان نظارت بکنند و هم اینکه پیشرفت‌های انقلاب و کشور را علی‌رغم تحریم‌ها واقع‌نمایی بکنند و جلوی تبلیغات مأیوس‌کننده دشمن را بگیرند.

مقام معظم رهبری به‌خوبی متوجه حجم و عمق تبلیغات رسانه‌های زنجیره‌ای معاند هستند و هم اینکه به ظرفیت جوانان در عرصه فضای مجازی آشنا هستند.

در پایان باید به ۲ نکته اشاره کنم؛ نکته نخست اینکه مقام معظم رهبری در این بیانیه به موضوع “امید” توجه ویژه‌ای داشتند، ضمن اینکه دیگران را از امید کاذب برحذر داشته‌اند. این در برابر راهبرد آشکار دشمنان یعنی ناامیدسازی مردم قرار دارد. دشمنان به‌دنبال این هستند که مردم را به این جمع‌بندی برسانند که نظام ناکارآمد است و به بن‌بست رسیده است.

در دهه فجر شاهد بودیم که رسانه‌های معاند همچون “بی‌بی‌سی” و “من و تو” در این رابطه، برنامه‌سازی کردند. گرچه برنامه‌های آنان حرفه‌ای بود، اما به‌لحاظ اخلاقی، قابل نقد و چالش است. در هیچ‌کدام از این برنامه‌ها عنوان نشد که نظام جمهوری اسلامی علی‌رغم تحریم‌ها، توطئه‌ها و مشکلات فراوان، ۴ دهه سپری کرد و همچنان سرپا ایستاده است که اگر این حجم فشارها بر کشور دیگری وارد می‌شد، بعید بود آن کشور بتواند سرپا بایستد.

نکته دیگر اینکه “گام دوم انقلاب” بیانیه‌ای است که اداره انقلاب را از نسل گذشته به نسل جدید و جوان کشور واگذار می‌کند. تحقق محورهای این بیانیه نیز منوط به این است که رسانه‌ها و مسئولان پیوست رسانه‌ای و اجرایی داشته باشند.

این بیانیه کاملاً شفاف است و هیچ نکته ابهامی ندارد، بنابراین نیاز به تفسیر نیست و باید مورد اجرا قرار بگیرد. جوانان باید اجراکننده و پیگیر اجرای آن باشند. رسانه‌ها در خصوص بیانیه گام دوم انقلاب پیوست رسانه‌ای داشته باشند و از مسئولان بخواهند که برای تحقق بیانیه، پیوست اجرایی داشته و پیگیر اجرای شدن آن باشند".

چرا باید خودمان را بیشتر بشناسیم؟
 

هنگامیکه خود را بشناسید، می‌توانید انتخاب‌های بهتر را در مورد همه چیز انجام دهید‎

ما تمام تمرکز خودمان را روی­ شناخت دیگران و تجزیه و تحلیل علایق و توانایی­ ها و خلقیات آنها می­ گذاریم در حالی که به خود آمده و می بینیم عمری دراز از ما گذشته و هنوز خودمان و درون خودمان را به خوبی کشف نکرده و نمی ­شناسیم.
شاید علت بسیاری از ناکامی­ ها و عدم موفقیت­ ها نیز همین باشد، بدون آن که از توانایی­ ها و روحیات خودمان شناخت درستی داشته­ باشیم، تصمیم به انجام کاری گرفته و در آن ناکام می­ مانیم.

از طرف دیگر، برخی از افراد با وجود توانایی ­ها و استعداد سرشار در کاری، همواره در بند و در خدمت دیگران هستند. چرا که خود را به درستی نشناخته­ اند و نمی­ دانند که چه اندازه از کارفرمای­ خود قوی­ تر و تواناتر هستند.

خود­شناسی مزایای­ متعددی دارد، در ادامه به چند مورد از مهم­ترین آنها پرداخته و هر یک را به طور خلاصه، توضیح خواهیم داد. 

خوشحالی

زمانیکه بتوانید بیان کنید که چه کسی هستید، خوشحال‌تر خواهید ‌بود.علاوه‌براین، بیان خواسته‌های‌تان باعث می‌شود که بدانید چه می‌خواهید.

احساس لذت از زندگی

شما کار­هایی می­ کنید که دوست دارید و وقت خود را با افرادی می­ گذرانید که خودتان انتخاب کردید، در جایگاهی قرار دارید که منتخب خود شماست، بنابراین از زندگی خود راضی هستید و احساس رضایت می­ کنید.

تضاد درونی کم‌تر

هنگامیکه اعمال بیرونی شما با احساسات و ارزش‌های درونی‌تان مطابق باشد، درگیری‌های درونی کم‌تری خواهید داشت.

درک بهتر دیگران

اگر شما خود را بشناسید، متوجه خواهید شد که خوب مطلق نیستید، شما هم در وجود خود ضعف ­ها و ناتوانایی­ هایی دارید. 

از طرفی می ­دانیم که همه یک جور نیستند و حتی دو قلو­ها هم از نظر اخلاقی و رفتاری با هم متفاوت هستند، لذا این حق را برای­ دیگران قائل می­شویم که همواره مطابق خواست و میل ما برخورد نکنند.

تصمیم‌گیری بهتر

هنگامیکه خود را بشناسید، می‌توانید انتخاب‌های بهتر را در مورد همه چیز انجام دهید. از انتخاب‌های کوچک مانند انتخاب لباس گرفته تا انتخاب‌های بزرگ مانند انتخاب شریک زندگی. شما می‌توانید راه حل‌هایی برای حل مشکلات متنوع زندگی خود داشته باشید.

اگر شما خود را بشناسید، متوجه خواهید شد که خوب مطلق نیستید‎

تعارض و درگیری درونی کمتر

کمی راجع ­به شخصیت خود فکر کنید. از بودن در جمع ­های شلوغ و آشنایی با افراد جدید­تر لذت می ­برید یا وقت­ گذرانی با یکی دو نفر محدود و زندگی بدون سر و صدا ؟

بار­ها شده­ است بدون اینکه خودتان متوجه باشید که علت چیست، از بودن در جایی خاص و یا با افرادی خاص، دچار ناراحتی شدید و احتمالاً احساس نا­خوشایندی داشتید.

اگر شما درک درستی از خود و شخصیت خود داشتید، احتمالاً آنجا و در کنار آن افراد حضور نداشتید، چون خود را نمی­ شناختید و درست درک نکرده بودید برای خوشگذرانی به چه جور جوی نیاز دارید، تسلیم خواست دیگران شده و با آنها همراهی کردید.

مقاومت در برابر فشار اجتماعی؛ هنگامیکه ارزش‌ها و اولویت‌های خود را بشناسید، کمتر احتمال دارد “بله” بگویید زمانیکه که می‌خواهید “نه” بگویید.

خود کنترلی

هنگامیکه خود را بشناسید، می‌دانید که چه چیزی به شما انگیزه می‌دهد تا در برابر عادت‌های بد مقاومت کنید و عادت‌های خوب را توسعه دهید. شما بصیرت خواهید داشت تا بدانید کدام احساسات و ارزش‌ها نیروی ارادۀ شما را فعال می‌کنند.

پرورش تن و روان

انسان داراي دو بعدِ جسماني و روحاني است و براي رسيدن به كمال نياز دارد به پرورش هر دو در حد متعادل و شرعي آن بپردازد. عدم توجه به هر كدام باعث انحراف ها و فسادهايي می گردد كه سير انسان به سوی كمال را متوقف و يا كند مي كند.

با خودتان صادق باشید

حتی اگر شما با این نشانه‌های مهم و حیاتی آشنا باشید، به سختی می‌توانید با خودتان صادق باشید، زیرا باورها و اعتقادات شما و جامعه، مدام در حال تغییر است و ممکن است با چالش‌هایی روبه‌رو شوید.

اینکه سعی کنیم خودمان باشیم و خودمان را بهتر بشناسیم، حس بهتری به زندگی‌مان می‌دهد.

4 راهکار پیامبر برای تربیت دینی فرزندان

 

.

تربیت دینی کودک
حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود عالی با اشاره به نقش خانواده در اسلام با محوریت چگونگی تربیت کودکان و نوجوانانی که در حادثه عاشورا حضور داشتند، افزود: رسول خدا(ص) چهار راهکار برای تربیت فرزندان معرفی می‌کنند. یکی اینکه پدر و مادر ابتدا خود عامل به خیر و خوبی باشند. در خانه‌ای که پدر و مادر به واجبات، محرمات و حلال و حرام توجه نمی‌کنند یا به نماز اول وقت اهمیت نمی‌دهند نباید انتظار داشته باشند که فرزندانشان دینی تربیت شوند.

وی خاطرنشان کرد: والدین باید صداقت، رفاقت، تدین و مهربانی و اهل عمل بودن به خیر و خوبی‌ها را از خود نشان دهند. بنابراین خوشا به حال پدر و مادری که دین را شوخی نگیرد و آن را در عمل به فرزندانش بیاموزد.

این واعظ مجالس دینی افزود: راهکار دوم این است که فرزندانتان را متذکر خدا قرار دهید و این به معنی تسبیح دادن به دست فرزند نیست، بلکه باید بستر خانواده بستر ذکر و یاد خدا باشد و یاد خدا به طوری در آن خانه قوی باشد که کسی جرأت گناه نداشته باشد.

عالی با بیان این‌که «در خانه‌هایی که دینداری پررنگ می‌شود شهدایی همچون شهدای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس تربیت می‌شوند» گفت: راهکار سوم این است که فرزندانتان را امر به معروف و نهی از منکر کنید و بدانید با که می‌رود، کجا می‌رود و چه می‌کند. اما فرزندی که ازدواج کرد و رفت تلاش نکنید سلیقه‌ها و نظراتتان را به او تحمیل کرده و زندگی او را خراب کنید بلکه به آنها نظر مشورتی بدهید زیرا امر به معروف باید همراه با رفاقت باشد.

بچه‌هایتان را با خودتان به مجالس عزای سیدالشهدا(ع) ببرید که معنویت آن مجالس فرزندانتان را جذب می‌کند چرا که این محفل تردد ملائکه است و بدون شک در تربیت دینی آنها موثر خواهد بود

وی راهکار دیگر را رفیق بودن پدر و مادر با فرزندانشان عنوان کرد و گفت: کلید تربیت یک کلمه است و آن اینکه با فرزندانتان رفیق شوید و نگذارید قبل از شما کسان دیگری با آنها رفیق شوند.

این کارشناس مسایل دینی و استاد حوزه و دانشگاه همچنین با توصیه به مادران برای بردن فرزندان به مجالس عزای سیدالشهدا(ع) تصریح کرد: بچه‌هایتان را با خودتان به مجالس عزای سیدالشهدا(ع) ببرید که معنویت آن مجالس فرزندانتان را جذب می‌کند چرا که این محفل تردد ملائکه است و بدون شک در تربیت دینی آنها موثر خواهد بود.

اعتقادات مذهبی دانش آموزان را تقویت کنید

 

خانواده کانون گرمی برای پرورش و تربیت فرزندان ماست. میزان اهمیت آن زمانی معین می گردد که فرزندان با عنوانی جدید یعنی دانش آموز وارد مرحله تازه ایی از زندگی خود می گردند، در این مرحله دانش آموزان با افراد تازه ایی از جمله همسن و سالان خود و دبیران و دیگر افراد جامعه آشنا خواهند شد. پس چه والاست اگر والدین بکوشند تا ریشه های دینی و تربیتی فرزندانشان را تا زمانی که در کنار خود قرار دارند تقویت نمایند چه بسا ورود آنان به جامعه، افراد تازه و افکار تازه ایی را سر راهشان قرار خواهد داد که اگر استانداردهای تربیت دینی دانش آموزان در خانواده با استانداردهای دین مبین اسلام در یک راستا باشد دیگر نگرانی ایی بابت تغییر نوع تربیت و دیدگاه دانش آموزان با ورود آنان به جامعه جدید تهدید به حساب نخواهد آمد.

کودك موجودی اجتماعی است؛ او می‌خواهد در میان جمع باشد و با آن‌ها بجوشد، در بین آنان عرض وجود كند و از رفتارشان تقلید نماید. این خود زمینه‌ای است كه با استفاده از آن می‌توان بخشی از جنبه‌های مذهبی را به وی آموخت.

آدمی در طول ایام حیات خود بر طبق خلقیات خویش عمل می‌کند. اساس خلق و خوی انسان در کودکی ساخته می‌شود؛ بنابراین پدر و مادر می‌بایست از ابتدایی‌ترین لحظه‌ها نسبت به تربیت فرزندی سالم، شایسته و مفید اهتمام ورزند و به فرموده‌ی مولا علی (ع) به فکر تربیت فرزندانی فرمان‌بردار و خداترس باشند. والدین، برای تربیت فرزندانی صالح ابتدا لازم است خود عملاً و علماً شایسته باشند؛ زیرا مجموعه‌ی رفتار و گفتار انسان سرمشق کودکان می‌شود و صفات و عادات او را می‌سازد.  

محیط آرام و مأنوس خانه، مناسب‌ترین محل برای اندیشه، یادآوری کلام خدا و ذکر حکمت‌های الهی است. خانه، مکتبی برای تربیت انسان‌هایی عبد و مطیع حق است. خانواده‌ی آرمانی در قرآن خانواده‌ای است که انسان‌ساز باشد. معروف است که «اگر برنامه‌ی یک ساله دارید گندم بکارید، اگر برنامه‌ی ده‌ساله دارید درخت بکارید و اگر برنامه‌ی صد ساله دارید انسان بسازید.»
 

تربیت انسان با موازینی که خالق او می‌طلبد، نوعی سرمایه‌گذاری صد ساله، بلکه ابدی است. از سرزمین پاک و طیب - به اذن پروردگار - ثمره‌ای نیک خارج می‌شود و زمین آلوده و شوره‌زار، حاصلی ناقص و بی‌فایده خواهد داشت؛ بنابراین خانواده‌ی آرمانی قرآن، خانواده‌ای است که آماده‌ی پذیرش و پرورش انسان است.

راه‌های انسان سازی
فرزندان خود را با دین و جلسات دینى، قرآن و علماً بیگانه نكنید، خودتان در نمازتان دقت كنید، هنگامى كه وضو می‌گیرید، یا هنگام غذا بسم الله می‌گویید، وقتى سخن از خدا می‌گویید، بهشت و جهنم را متذكر می‌شوید. وقتى روزه می‌گیرید و اطفال را به جلسات می‌برید، آنان را در خواندن قرآن و حفظ آن تشویق می‌کنید. آن گاه که كتب دینى تهیه می‌نمایید، مخصوصاً وقتى در جلسات عزادارى اهل بیت اشك می‌ریزید و لباس سیاه می‌پوشید و می‌پوشانید، بهترین تربیت دینى را انجام می‌دهید.

در تربیت دینی فرزندان باید كوشید تا این زمینه تقویت شود. شركت دادن كودكان و نوجوانان در مراسم و محافل مذهبی البته به شرطی كه طولانی و خسته كننده نباشد، در این حركت رو به رشد تأثیر مستقیم دارد. بردن كودك و نوجوان به مساجد برای اقامه نماز به صورت جماعت و حضور در مراسم و محافلی كه در آن‌ها یاد خداست البته متناسب با حالات و روحیات آنان طوری كه باعث خستگی روحی كودكان نشود، برپایی مجالس و برنامه‌های مذهبی در پرورش دینی آنان تأثیر به سزایی دارد.
 

پاسخ گویی به سوالات دینی و معنوی كه برای كودكان به خصوص نوجوانان مطرح می‌شود و یاری كردن آن‌ها در حل مسائل فكری تأثیر مثبتی در روند تربیتی دینی فرزندان دارد. البته این نكته را هم باید در نظر داشت كه رفتار والدین باید به گونه‌ای باشد كه فرزندان، دین را تنها در انجام برخی واجبات عبادی خلاصه نكنند؛ بلكه به دیگر جنبه‌های دین همچون امانت داری، خیرخواهی، وظیفه شناسی و… نیز اهمیت داده و آن را جزء وظایف دینی خود بدانند.

کودك موجودی اجتماعی است می‌خواهد در میان جمع باشد، با آن‌ها بجوشد، در بین آنان عرض وجود كند و رفتارشان را تقلید نماید. این خود زمینه‌ای است كه با استفاده از آن می‌توان بخشی از جنبه‌های مذهبی را به او آموخت و وادار به عملش كرد. مثلاً طفل مایل است در مجامع شركت كند، پس وی را همراه خود به مجامع مذهبی ببرید. كودك می‌خواهد رفتار افراد بزرگ‌تر را تقلید كند پس در حضورش نماز بخوانید و یا او را همراه خود به مسجد ببرید. او رغبت دارد كه خود را در جای بزرگ‌ترها قالب بزند. پس وی را به جمع بزرگ‌ترها ببرید تا آداب زندگی، معاشرت، اخلاق و جمعاً مذهب را از این راه بیاموزد. سعی كنید کسانی كه در برابر کودک نقش الگو را ایفا می‌کنند از نظر عمل، افرادی نمونه باشند. تمام این موارد راهکارهایی برای انسان سازی است.

عبادت، احترام و مسئولیت
همان طور که می‌دانید از وظائف مهم پدر و مادر آشنا ساختن فرزندان با نماز در سن كودكى است. حضرت على (ع) در این باره می‌فرمایند: «به بچه‌های خود نماز را یاد دهید، و در هشت سالگى آن‌ها را وادار كنید به نماز خواندن.»

شخصى از امام رضا (ع) پرسید: «كسى که فرزندش یكى دو روز نماز نمی‌خواند، آیا می‌تواند او را مجبور كند؟»

حضرت فرمود: «آن پسر چند ساله است؟» پاسخ داد : «هشت ساله.» حضرت با تعجب پرسید: «سبحان الله (بچه هشت ساله) نماز نمی‌خواند!؟ »آن مرد گفت : «بیمارى دارد.» حضرت فرمود: «هر مقدار كه می‌تواند نماز بخواند. پس از سن هفت سالگى، پدر و مادر می‌بایست، فرزند خود را با نماز كه اساس دین، و ستون آنست آشنا كنند و به وسیله تشویق و مراقبت‌های پى در پى سعى نماید بچه را به نماز عادت دهند تا هر چه بیشتر با خدا آشنا شود.»

برخورد مودبانه نیز با کودکان - گرچه در سنین پایین باشند- نقش مهمی در رشد شخصیت و احترام به آن‌ها دارد. وقتی فرزندان در دامان والدین و آغوش خانواده مورد احترام قرار گیرند و شخصیت آن‌ها مورد توهین و تحقیر قرار نگیرد از حیث روحی تأمین و دارای صفت پسندیده عزت نفس می‌شوند. رفتار تحقیرآمیز و آمیخته به طعن و ملامت سبب می‌شود تا آن‌ها به تدریج خود را موجودی بی ارزش دانسته و احساس كرامت و شخصیت خود را از دست بدهند و این احساس، سرآغاز سقوط و انحطاط آنان می‌شود. اگر کودکان در محیط خانواده همواره مورد احترام بوده و مورد توهین و تحقیر قرار نگیرند، ضمن آنكه احترام به دیگران را می‌آموزند و با شخصیت بار خواهند آمد. والدین با استقلال دادن به كودك و ایجاد اعتماد به نفس در او سبب می‌شوند تا وی خود را مؤثر و فعال احساس كند.