ساده‌ترین راه مبارزه با بیماری غیبت

بهترین راه برای از بین بردن معلول، مبارزه با علت است. علل و عوامل غیبت فراوان است. در ذیل به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

1ـ سوء ظن و بدگمانی: از قرآن استفاده می‌شود که یکی از عوامل گرایش به غیبت، سوء ظن دیگران است. بدگمانی یا سوء ظن علاوه بر این که انسان را آلوده می‌کند، جامعه را نیز به فساد و تباهی می‌کشاند،‌ زیرا شخص بدگمان،‌ سوء ظن خود را به افراد دیگر منتقل می‌کند و به تدریج چیزی را که اساس و پایه‌ای جز شایعه یا برداشت نادرست نداشت، به صورت امری قطعی و مسلّم در میان مردم منتشر می‌سازد.2ـ تجسس در امور مردم:‌ اگر می‌خواهید غیبت نکنید، باید سوء ظن و بدگمانی نسبت به مردم نداشته باشید. اگر می‌خواهید گرفتار بدگمانی نشوید، باید در امور مردم تجسس نکنید، زیرا سوء ظن و تجسس در یکدیگر تأثیر متقابل دارند. گاهی تجسس باعث سوء ظن است و گاهی سوء ظن منشأ تجسس می‌شود.

قرآن برای از بین بردن غیبت به عنوان معلول، دستور داده با علت (یعنی سوء ظن و تجسس) مبارزه شود: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ ؛[حجرات/12] ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از گمان فراوان بپرهیزید زیرا پاره ای از گمان‌ها در حد گناه است و در کارهای پنهانی یکدیگر جست و جو مکنید و از یکدیگر غیبت مکنید آیا هیچ یک از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ پس آن را ناخوش خواهید داشت و از خدا بترسید، زیرا خدا توبه پذیر و مهربان است».[6] در واقع غیبت را معلول دو عامل پیشین دانسته است.

غیبت کننده اگر بدون توبه بمیرد، از بهشت محروم است و اولین کسی است که داخل جهنم می‌گردد، و اگر توبه کند و توبه‌اش قبول شود، آخرین کسی است که وارد بهشت می‌شود

3ـ هم رنگی با دوستان: یکی از انگیزه های غیبت، موافقت با دوستان و هم‌نشینان است. عده ای برای گرم نگه داشتن مجلس و جلب رضایت و افکار اهل مجلس، به هرزه گویی و بدگویی و تمسخر دیگران در غیاب آنان می‌پردازند که چند گناه را با هم جمع می‌کنند و شعارشان این است:‌ خواهی نشوی رسوا، هم رنگ جماعت شو؛ یعنی هم چون حیوانات، تقلید و جلب رضایت دیگران، محور قرار گیرد اگر چه موجب غضب حق تعالی باشد!‌

این گونه افراد از دیدگاه علی(علیه السلام) «همجٌ رعاع» یا احمقان بی سروپایی هستند که به دنبال هر صدایی می‌روند و با هر بادی حرکت می‌کنند! «الناس ثلاثة: فعالم ربانی، و متعلم علی سبیل نجاة و همج رعاع…؛[7] مردم سه گروهند: اول علمای الهی، دوم دانش‌طلبانی که در راه نجات دنبال تحصیل علمند، و سوم احمقان بی سر و پا که دنبال هر صدایی می‌دوند و با هر بادی حرکت می‌کنند! همان‌ها که با نور علم روشن نشده‌اند و به ستون محکمی پناه نبرده‌اند.»

4ـ خودستایی و مباهات و فخر فروشی: برخی برای آن که اظهار وجود کنند و فضل و کمال خود را به رخ بکشند، دیگران را کوچک می شمارند و از آنان بدگویی می‌کنند. قرآن می‌فرماید: «فَلَا تُزَکُّوا أَنفُسَکُمْ هُوَ أَعْلَمُ به منِ اتَّقَی؛[8] خودستایی نکنید، او به کسی که تقوا ورزیده داناتر است».

5ـ حسد: برای درمان آن انسان باید درباره عظمت این گناه بیندیشد، چه این که مرتکب آن، مرتکب دو گناه شده و مستحق دو عذاب است: یکی گناه غیبت و دیگری گناه حسد.

الناس ثلاثة: فعالم ربانی، و متعلم علی سبیل نجاة و همج رعاع…؛[7] مردم سه گروهند: اول علمای الهی، دوم دانش‌طلبانی که در راه نجات دنبال تحصیل علمند، و سوم احمقان بی سر و پا که دنبال هر صدایی می‌دوند و با هر بادی حرکت می‌کنند! همان‌ها که با نور علم روشن نشده‌اند و به ستون محکمی پناه نبرده‌اند

اشاره ای به آثار و عوارض غیبت

شناخت آفات و آسیب‌هایی که غیبت بر روان انسان وارد می‌کند و آگاهی از آثار منفی آن بر سرنوشتش در دنیا و آخرت و کیفر و عذاب‌های آن، باعث پیدایش تذکر و تنبّه، و خوف و خشیت می‌گردد.

غیبت از گناهان کبیره ای است که خداوند برای آن مجازات آتش جهنم را مقرر داشته است. چگونه ممکن است انسان به خدا و قیامت اعتقاد داشته باشد و با خواندن و تدبّر در آیات و روایات غیبت تنبه نگردد؛ نیز از عذابی که با «ویلٌ لکل همزه لمزه» بیان شده، به خود نیاید؟ غیبتی که همانند خوردن گوشت مرده غیبت شونده است. آیا کسی این کار را می‌کند؟

غیبتی که پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) گناهش را شدیدتر از زنا دانسته،[1] و در حدیث دیگری می‌فرماید: «درهمی که انسان از ربا به دست می‌آورد گناهش نزد خدا از سی و شش زنا بزرگ‌تر است و از هر ربا بالاتر آبروی مسلمان است.»[2]

غیبت، انسان را از ولایت حق تعالی خارج می‌کند و داخل ولایت شیطان می‌کند و آن چنان خوار و ذلیل می‌شود که شیطان نیز او را از ولایت خود بیرون می‌کند و از او تبرّی می‌جوید و اظهار تنفر می‌کند.[3] غیبت در آغاز باعث کاهش ارزش و فضیلت عبادت می‌گردد و به تدریج مانع قبولی اعمال می‌گردد.[4] غیبت کننده اگر بدون توبه بمیرد، از بهشت محروم است و اولین کسی است که داخل جهنم می‌گردد، و اگر توبه کند و توبه‌اش قبول شود، آخرین کسی است که وارد بهشت می‌شود.[5]

اگر می‌خواهید غیبت نکنید، باید سوء ظن و بدگمانی نسبت به مردم نداشته باشید. اگر می‌خواهید گرفتار بدگمانی نشوید، باید در امور مردم تجسس نکنید، زیرا سوء ظن و تجسس در یکدیگر تأثیر متقابل دارند. گاهی تجسس باعث سوء ظن است و گاهی سوء ظن منشأ تجسس می‌شود

تلازم توبه و اصلاح گذشته

توبه و اصلاح اعمال گذشته، لازم و ملزوم يکديگرند. از اين رو قرآن کريم دو مقوله توبه و اصلاح عمل را در کنار يکديگر بيان فرموده و مکرراً در آيات مربوط به توبه مي فرمايد: خداوند توبه کساني را مي پذيرد که همراه با آن، گناه گذشته را نيز اصلاح کنند.

«لا من تاب و امن و عمل عملا صالحا فاولئک يبدل الله سيئاتهم حسنات»(1)

مگر کسي که توبه کند و ايمان آورد و عمل شايسته انجام دهد، پس خداوند گناهانشان را تبديل به نيکي ها مي کند و خداوند همواره بسيار آمرزنده و مهربان است.

اساساً توبه و پشيماني واقعي از ارتکاب گناه، نوعي اصلاح عمل را نيز به دنبال خواهد داشت. بنابراين مي توان گفت: توبه بدون اصلاح عمکرد، توبه واقعي نيست. به عبارت روشنتر توبه حقيقي آن است که از پشيماني نسبت به کردار و گفتار گذشته سرچشمه گرفته باشد و به واسطه آن توبه، دل انسان از گذشته خود و اعمالي که مرتکب شده است، بلرزد. وقتي چنين لرزشي در دل انسان پديد آيد، به يقين آينده او نيز اصلاح خواهد شد. ولي توبه بدون پيشماني و اصلاح، توبه نيست.

اميرالمؤمنين «ع» روزي مشاهده کردند يک نفر در حال گفتن «استغفرالله » به صورت لقلقه ي زبان است و هيچ توجه باطني و احساس پشيماني ندارد. به او گفتند: «مادرت به عزايت بنشيند، مي داني استغفار چيست؟

استغفار درجه والا مقامان است و شش مرحله دارد:
اول: پشيماني از آنچه گذشت
دوم: تصميم به عدم بازگشت
سوم: پرداختن حقوق مردم آن گونه که خدا را پاک ديدار کني و چيزي بر عهده تو نباشد
چهارم: تمام واجب هاي ضايع ساخته را به جا آوري
پنجم: گوشتي که از حرام بر اندامت روييده، با اندوه فراوان آب کني، چنانکه پوست به استخوان چسبيده گوشت تازه برويد
ششم: رنج طاعت را به تن بچشاني همان گونه که شيريني گناه را به او چشانده بودي، پس آنگاه بگويي، استغفرالله!(2)

بنابر فرمايش اميرالمؤمنين «ع»، توبه بدون پشيماني از گذشته و توبه اي که تصميم به ترک معصيت ملازم آن نباشد، توبه نيست. ولي هنگامي که ندامت و تصميم واقعي بر اصلاح عمکرد، ضميمه ي آن شود، بر اساس وعده حتمي خداوند متعال در قرآن کريم، گناهان قبلي آمرزيده مي شود و توبه کننده بايد پس از آن به جبران گذشته بپردازد تا فرآيند توبه تکميل شود

عواقب غیبت ازدیدگاه روایات

درحدیث ابوهریره است:

هرکه درحال حیات زندگی برادردینی گوشت بدن اورابخورد(غیبت ازاوکند)درآخرت گوشت مرده ی اورابه نزدش ارندوگویندازاین بخورهمچنان که درحال زنده بودن می خوردی به ناچارازان می خورد وفریاد می کشد وچهره وقیافه اش زشت می گردد.

امام صادق فرمودند:رسول خدافرمودند:هرکس به خدا وروز قیامت ایمان دارد نبایددرمجلسی بنشیند که درانجا امام وپیشوایی راناسازاگویند ویاازمسلمانی غیبت کنند.

رسول خدا(ص)فرمودند:بهشت بر3کس حرام است:برمنت گذارنده_برغیبت کننده_برشراب خوار

رسول خدا(ص)فرمودند:سخن چینی وغیبت ودروغگویی موجب عذاب قبر می شود.

امام صادق(ع)فرمودند:هرکه غیبت نکند وهرکس خشم نگیردوآنکه حسدنورزد بهشت برای اومقرراست.

قطب راوندی(ره)درکتاب لب اللباب ذکرکرده است که:رسول خدا(ص)فرمودند:من گروه هایی میشناسم که آتش دردهانشان وارد وازمقعه شان خارج می گردد ودرون ایشان صدای ان آتش مانند صدای سیل خروشان به گوش می رسد.عرض شد:ای رسول خدا(ص)آنهاچه کسانی هستند:فرمودند:غیبت کنندگان مردم.

امیرالمومنین (ع)فرمودند:هیچ مجلسی به وسیله ی غیبت کردن معمور وآبادنگشت جزآن که ازلحاظ دین ویران گردید پس گوش های خود راازشنیدن غیبت پاک نگه دارید زیراگوینده وشنونده ی غیبت هردودرگناه شریکند به تحقیق ازپیغمبرخدا(ص)شنیدم می فرمایند:غیبت خورشت سگان آتش است

ادامه »